Βασίλειο: Animalia
Συνομοταξία: Chordata
Υποσυνομοταξία:Aves
Τάξη: Charadriiformes
Οικογένεια: Charadriidae
Γένος: Vanellus
Είδος: Vanellus
ΓΕΝΙΚΑ
Το επιστημονικό της όνομα είναι Vanellus Vanellus που στα λατινικά σημαίνει αστείος, και προέρχεται από το χαρακτηριστικό ακροβατικό πέταγμα της.Την συναντάμε στην Ευρώπη και στην Ασία,αλλά την χειμερινή περίοδο ο μεγαλύτερος πληθυσμός της μεταναστεύει προς τα νότια της Μεσογείου,στην Ινδία και στην Κίνα.
Υπάρχουν 24 διαφορετικά είδη καλημάνας στον κόσμο και ανήκουν στην οικογένεια των Xαραδριών.’Ετσι στο είδος Vanellus ανήκουν:
• Red-kneed Dotterel, Erythrogonys cinctus
• Northern Lapwing, Vanellus vanellus
• White-headed Plover, Vanellus albiceps
• Southern Lapwing, Vanellus chilensis
• Grey-headed Lapwing, Vanellus cinereus
• Crowned Lapwing, Vanellus coronatus
• Long-toed Lapwing, Vanellus crassirostris
• River Lapwing or Spur-winged Lapwing, Vanellus duvaucelii
• Red-wattled Lapwing, Vanellus indicus
• Masked Lapwing, Vanellus miles
• Spur-winged Lapwing or Spur-winged Plover, Vanellus spinosus
• Banded Lapwing, Vanellus tricolor
• Blacksmith Lapwing, Vanellus armatus
• Black-headed Lapwing, Vanellus tectus
• Yellow-wattled Lapwing, Vanellus malabaricus
• Lesser Black-winged Lapwing, Vanellus lugubris
• Greater Black-winged Lapwing, Vanellus melanopterus
• African Wattled Lapwing, Vanellus senegallus
• Spot-breasted Lapwing, Vanellus melanocephalus
• Brown-chested Lapwing, Vanellus superciliosus
• Javanese Wattled Lapwing, Vanellus macropterus
• Sociable Lapwing, Vanellus gregarius
• White-tailed Lapwing, Vanellus leucurus
• Pied Lapwing, Vanellus cayanus
• Andean Lapwing, Vanellus resplendens
Την βρίσκουμε απεικονισμένη ακόμη και σε αρχαία αιγυπτιακά ιερογλυφικά όπου συμβολίζει τον αιγυπτιακό λαό.
Η Καλημάνα σήμερα έχει υποστεί σημαντική μείωση στον αριθμό των ατόμων της με την ολοένα συρρίκνωση των βιοτόπων της. Στην Αγγλία στις αρχές του αιώνα μας,τα αυγά της ήταν περιζήτητα και οι τιμές τους στην αγορά του Λονδίνου ήταν πανάκριβες. Αυτή όμως η αυθαίρετη συλλογή αυγών τότε μείωσε αρκετά την αναπαραγωγή της με συνέπεια την μείωση των ατόμων της. Τότε η Καλημάνα κινδύνευσε αρκετά και το αγγλικό κράτος θέσπισε νόμο το 1926,για να σταματήσει αυτή η θηριωδία. Έτσι οι πληθυσμοί της ανέκαμψαν σιγά σιγά.
Όμως και στην Ολλανδία,την χώρα με το μεγαλύτερο πληθυσμό που αναπαράγεται ετησίως στην Ευρώπη,υπήρχε παλιότερα ένα εθνικό έθιμο,ποιος θα βρει πρώτος,το πρώτο ανοιξιάτικο αυγό της καλημάνας. Ο ευρών τύγχανε μεγάλης εκτίμησης από τους υπόλοιπους κατοίκους και το αυγό το παρέδιδε στην ίδια την βασίλισσα του κράτους. Ευτυχώς αυτό το έθιμο έχει χαθεί πια και έτσι στην Ολλανδία ο βαθμός όχλησης της είναι πολύ μικρότερος τώρα.
Θα πρέπει για ακόμα μια φορά να τονίσουμε ότι στην μέχρι τώρα βιβλιογραφία, πουθενά δεν αναφέρεται το κυνήγι ως λόγος της μείωσης του πληθυσμού της. Αντίθετα η συρρίκνωση των βιοτόπων της,οι μονοκαλλιέργειες και τα φυτοφάρμακα, ευθύνονται για την μείωση της τροφής και των φωλιών τους,με συνέπειες οδυνηρές για την καλημάνα σήμερα. Για το λόγο αυτό,ορισμένα κράτη θέσπισαν νόμους για την διάσωση και διαιώνιση της, ευαισθητοποιώντας τους αγρότες και όσους δουλεύουν στην ύπαιθρο,δίνοντας χρήματα για να αφήνουν κάποια κομμάτια γης ανεκμετάλλευτα και μη καλλιεργήσιμα, κάτι που βοηθάει πολλά είδη πουλιών.
Μεγάλη καταστροφή επέρχεται ακόμη και από τα οικόσιτα ζώα,κυρίως βοοειδή στην Κεντρική Ευρώπη αλλά και στην Ασία,τα οποία άθελά τους με την βοσκή και την περιπλάνησή τους στους χώρους φωλεοποίησης της καλημάνας, καταστρέφουν τις φωλιές ή τις παρενοχλούν. Αλλά και πολλές φορές έχουν καταγραφεί περιπτώσεις που βρέθηκαν σπασμένα αυγά και νεκροί μικροί νεοσσοί,που ποδοπατήθηκαν βρίσκοντας τραγικό θάνατο.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
Από τα τέλη του φθινόπωρου αλλά κυρίως τον χειμώνα, μεγάλα κοπάδια από καλημάνες καταφθάνουν στη χώρα μας, μεταναστεύοντας από την Kεντρική και Βόρεια Eυρώπη για να εκμεταλλευτούν το ήπιο κλίμα που επικρατεί εδώ και να τραφούν.
Tότε η Kαλημάνα μπορεί να παρατηρηθεί σε ολόκληρη σχεδόν την Eλλάδα ιδίως όταν οι θερμοκρασίες στην Κεντρική Ευρώπη γίνονται χαμηλότερες,αφού μας επισκέπτονται περισσότερα και μεγαλύτερα σμήνη. Όμως το μεγαλύτερο μέρος των πληθυσμών αυτών επιστρέφουν την άνοιξη προς τις περιοχές της κεντρικής Ευρώπης και τις περιοχές αναπαραγωγής τους όπου τα σμήνη διαλύονται σε ζευγάρια για να αναπαραχθούν. Πολύ λίγα άτομα μένουν στην πατρίδα μας και αναπαράγονται, κυρίως στην Βόρεια Ελλάδα.
ΒΙΟΤΟΠΟΣ
Συναντάται κυρίως στην περιφέρεια των υγρότοπων, στα υγρολίβαδα, τους λασπότοπους, σε χωράφια και άλλες επίπεδες, ανοιχτές εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση.
Έχει ανάγκη από χωράφια άσπαρτα,εγκαταλειμμένα,όχι οργωμένα έτσι ώστε να βρίσκει εύκολα την τροφή της και να μπορούν οι νεοσσοί της να τραφούν κοντά στην φωλιά της. Ένα μωσαϊκό δηλαδή,από διάφορα τμήματα γης, κάτι που η σύγχρονη γεωργία με τις μονοκαλλιέργειες δεν το προσφέρει πια.
Στο Δέλτα του Έβρου αναπαράγεται σε χαμηλή βλάστηση κοντά σε γλυκά νερά,σε ανοιχτούς χώρους με χαμηλή βλάστηση.
Είναι κρίσιμο για τα πουλιά να βρουν μια περιοχή που να τους προσφέρει τροφή και ασφάλεια, ώστε να συνεχίσουν επιτυχώς το ταξίδι για τις περιοχές αναπαραγωγής αργότερα. Αυτή η σημαντικότητα έχει περιοριστεί τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης. Έτσι λοιπόν κάθε ανθρώπινη ενέργεια στους υγρότοπους πρέπει να είναι συμβατή με τη διατήρηση της αξίας που έχει σήμερα για την πανίδα. Ειδικά η χρήση φυτοφαρμάκων πρέπει να είναι πολύ προσεχτική και φιλική προς το περιβάλλον,αλλά και να υπάρξει κρατική μέριμνα και λύση στην αντιμετώπιση των εντατικών μονοκαλλιεργειών.
ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ
Η καλημάνα φωλιάζει μόνο στην Mακεδονία και στη Θράκη σε μικρούς αριθμούς, αρχίζοντας από τα τέλη Mαρτίου ενώ μεγάλος πληθυσμός της παρατηρείται στο Δέλτα του Έβρου.Κατά την εποχή της αναπαραγωγής τα μεγάλα σμήνη διαιρούνται σε ζευγάρια,τα οποία αποκτούν το δικό τους χώρο γύρω από την φωλιά τους. Τα αρσενικά άτομα είναι αυτά που θα βρουν το χώρο για την φωλιά και που θα την υπερασπιστούν με τόλμη. Όσο πιο υγρός είναι ο χώρος κατασκευής,τόσο καλύτερη φωλιά θα κατασκευαστεί.Κατά τη γαμήλια πτήση,ο τρόπος που πετά η αρσενική καλημάνα που θέλει να κάνει επίδειξη στο επίδοξο ταίρι της,είναι πολύ χαρακτηριστικός και εντυπωσιακός και έχει εμπνεύσει ζωγράφους αλλά και συγγραφείς. Σαν πραγματικός ακροβάτης προσπαθεί να εντυπωσιάσει το θηλυκό, φτερουγίζοντας αργά και συχνά βουτάει με το κεφάλι προς τα κάτω και μόλις φτάσει κοντά στο έδαφος,αφήνοντας ένα δυνατό “κι-βιτ” ή ένα παρατεταμένο “κι-ρ-βι” που μοιάζει με κλάμα,ξανασηκώνεται απότομα προς τα πάνω!Παρόμοιες ακροβασίες χρησιμοποιούν με έξυπνη έως και πανούργα συμπεριφορά,όταν προσποιούνται αδυναμία ή τραυματισμό, για να απομακρύνουν τους ανεπιθύμητους από την φωλιά τους κατά την περίοδο που έχουν νεοσσούς. Θυμίζουν το γνωστό κόλπο της ελληνικής πετροπέρδικας.H φωλιά της είναι μια μικρή κοιλότητα στο έδαφος αφού συνήθως εκμεταλλεύεται τις φυσικές κοιλότητες των χωραφιών,στην οποία γεννάει συνήθως 3-4 αβγά, που έχουν χρώμα λαδοπράσινο με πυκνές σκούρες κηλίδες. Και οι δυο γονείς κλωσσούν και φροντίζουν τους νεοσσούς.
Η φωλιά της δεν αποτελεί δείγμα αρχιτεκτονικής αφού είναι πολύ απλή και στρωμένη με ελάχιστα χορταράκια, ρίζες και ξερά φύλλα,έτσι ώστε να μην φαίνεται από ψηλά και να μην μπορούν να την βρουν εύκολα. Αν για κάποιο λόγο χαθεί η φωλιά και τα αυγά,δεν διστάζει να ξαναπροσπαθήσει έως και τέσσερις φορές. H επώαση διαρκεί 26-28 ημέρες και τα μικρά δέχονται τη φροντίδα των γονιών και κάνουν τα πρώτα τους πετάγματα μετά από 35-40 μέρες. Οι νεοσσοί σχεδόν αμέσως μετά την εκκόλαψη τους είναι ικανοί να βαδίσουν,έχουν χρώμα μιμητικό που μπερδεύει εύκολα τους εχθρούς και οι πρώτες μέρες της ζωής τους είναι και οι πλέον καθοριστικές, κατά το διάστημα αυτό το ζευγάρι θα πρέπει να έχει προνοήσει ώστε η φωλιά να βρίσκεται κοντά σε νερό,σε μικτά εδάφη και σε μέρος που υπάρχει επάρκεια από σκουλήκια,μυρμήγκια,και άλλα έντομα.
Σε περίπτωση κινδύνου έχουν την ιδιότητα οι νεοσσοί,να πέφτουν κάτω στο έδαφος και να μένουν ακίνητοι. Ειδικά με την ακινησία από το άκουσμα προειδοποιητικών φωνών από τους γονείς τους και με το μιμητικό χρώμα τους καταφέρνουν να γίνονται δύσκολα αντιληπτοί από τους αρπάγες τους.Ο χώρος κοντά στην φωλιά θα πρέπει να έχει κοντή βλάστηση ώστε να μπορούν εύκολα οι νεοσσοί να τον διασχίσουν αλλά και να τραφούν. Πολλοί νεοσσοί χάνονται στο ταξίδι τους από την φωλιά στο χώρο εκτροφής τους,για αυτό είναι ζωτικής σημασίας η απόσταση αυτή να είναι το δυνατότερο μικρή. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση από την φωλιά προς τον παρακείμενο χώρο εκτροφής τόσο μεγαλύτερες απώλειες υπάρχουν. Έτσι οι μονοκαλλιέργειες,η υπερεκμετάλλευση του εδάφους και τα φυτοφάρμακα,δρουν αρνητικά στην επιβίωση τους αφού δεν τους προσφέρουν κάλυψη και αρκετή τροφή. Ταυτόχρονα οι κίνδυνοι που έχει να αντιμετωπίσει το ζευγάρι και τα μικρά είναι αρκετοί, πέρα από τα αρπακτικά,τα φίδια αλλά και τα βοοειδή, ο άσχημος καιρός μαζί με την υγρασία και τις απότομες καιρικές μεταβολές της εποχής,θα παίξει σημαντικό ρόλο στην επιβίωση των νεοσσών. Η θνησιμότητα ειδικά στα πρώιμα στάδια της ζωής τους, είναι ιδιαίτερα υψηλή.
Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της θηρευτικής και της αναπαραγωγικής περιόδου, είναι τέτοιο ώστε να μην υπάρχουν επιπτώσεις στην διαδικασία αναπαραγωγής. Ζουν αρκετά χρόνια ενώ υπάρχει άτομο που έχει φτάσει τα 21 χρόνια.