Προβλέψεις για τις …. αφίξεις των μπεκατσών

Η σύνδεση μεταξύ των μετεωρολογικών παραμέτρων (θερμοκρασία, κατακρημνίσματα) και της μεταναστευτικής έναρξης είναι πολύ ισχυρή για πτηνά που πραγματοποιούν κοντινές και μέτριες μεταναστευτικές αποστάσεις. Από την άλλη, τα είδη που μεταναστεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, όπως η σαρσέλα, επηρεάζονται κυρίως από τη φωτοπερίοδο, και η ιδιότητα αυτή υπόκειται σε ισχυρό γονιδιακό έλεγχο.

 

Η μπεκάτσα είναι μεταναστευτικό είδος μικρής απόστασης που διαχειμάζει στη δυτική και νότια Ευρώπη. Η μετανάστευσή της μοιάζει με πηδήματα βατράχου καθώς διανύει μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα και στη συνέχεια κάνει στάση για μερικές ώρες ή ημέρες. 

 

Η αναχώρηση από τη Σκανδιναβία αρχίζει τον Οκτώβρη. Σύμφωνα με τους ερευνητές εκεί, οι αναχωρήσεις είναι στενά συνδεδεμένες με την έναρξη των παγετών. Η πλειοψηφία των πτηνών φτάνει στις περιοχές διαχείμασης μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, αν και μεταγενέστερες κινήσεις προς τα δυτικά ή προς τα νότια μπορεί να συμβούν ως απόκριση στον κρύο καιρό και τη διαθεσιμότητα των γαιοσκωλήκων, η κύρια τροφή της μπεκάτσας.

 

Η προέλευση των μπεκατσών στην Ελλάδα

 

Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 40 περίπου δακτυλίδια από τους μπεκατσοκυνηγούς μας. Πολύ λίγα σε σύγκριση με χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία, καθότι εκεί υλοποιούνται προγράμματα δακτυλίωσης. Έτσι βρέθηκε ότι οι ενήλικες μπεκάτσες έχουν την τάση να επιστρέφουν και πάλι στις περιοχές όπου διαχείμασαν την προηγούμενη χρονιά.

 

Στην Ελλάδα το παλαιότερο δακτυλίδι του αρχείου του Ελληνικού Κέντρου Δακτυλίωσης αναφέρεται σε μπεκάτσα η οποία θηρεύτηκε στη Μυτιλήνη την 4/2/1933 και είχε δακτυλιωθεί την 3/7/1932 στην Ουκρανία. Καθώς η μπεκάτσα έχει μεγάλη φυσική θνησιμότητα και κάρπωση από τη θήρα, τα περισσότερα πτηνα ανευρίσκονται σε διάστημα λίγων μηνών μετά τη δακτυλίωση. Το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μεταξύ δακτυλίωσης και ανεύρεσης ήταν 4,5 έτη. Η μπεκάτσα δακτυλιώθηκε στις 3/6/1967 στη Φιλανδία και βρέθηκε στη Ρόδο στις 16/12/1971. Από το χάρτη διαπιστώνουμε πως οι περισσότερες μπεκάτσες έρχονται κυρίως από τη Ρωσία και τη Φιλανδία διανύοντας μια απόσταση 2.500km κατά μέσο όρο.  Αυτην την απόσταση εκτιμάται ότι μπορεί να τη διανύσει η μπεκάτσα σε 15 ημέρες. Ωστόσο βάση των καιρικών συνθηκών παρατείνει ή επισπεύδει το ταξίδι της.

 

 

 

 

Η θερμοκρασία επηρεάζει την ημερομηνία άφιξης

 

Σχετική έρευνα πραγματοποίησαν οι επιστημονικοί συνεργάτες της ΚΟΜΑΘ (Μπίρτσας, Σώκος, Παπασπυρόπουλος) και δημοσιεύτηκε σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό (Italian Journal of Zoology). Η περιοχή έρευνας βρίσκεται κοντά στην Καστοριά και καλύπτεται από δάση φυλλοβόλων και καλλιέργειες σιτηρών. 

 

Για να περιγραφούν οι καιρικές συνθήκες και βόρεια της περιοχής έρευνας, επιλέχθηκαν τέσσερις μετεωρολογικοί σταθμοί κατά μήκος της διαδρομής της μετανάστευσης:

 

• Σερβία: Sjenica, υψόμετρο: 1039,

• Σλοβακία: Poprad, υψόμετρο: 694,

• Ρωσία: Tver, υψόμετρο: 137, και

• Φινλανδία: Helsinki Vantaa, υψόμετρο: 51. 

 

Γύρω από αυτούς τους σταθμούς δακτυλιώθηκαν μπεκάτσες και εν συνεχεία θηρεύτηκαν στην Ελλάδα. Επίσης οι σταθμοί βρίσκονται σε φυλλοβόλα ή μικτά δάση τα οποία αποτελούν τα ενδιαιτήματα που προτιμά το είδος.

 

Οι μπεκάτσες καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια 165 εξορμήσεων για μια περίοδο 11 ετών (1992-2005), από τον πρόεδρο σήμερα του ΩΡΙΩΝΑ κ. Θωμά Μπατσέλα. Συνολικά εντοπίστηκαν 1440 μπεκάτσες.

 

Συσχετίστηκε το δεκαήμερο όπου η αφθονία τους διπλασιάστηκε σε σχέση με το προηγούμενο δεκαήμερο, με τις μέσες τιμές μετεωρολογικών δεδομένων (θερμοκρασία αέρα, βροχόπτωση, ορατότητα, ένταση αέρα). Επιπλέον, εξετάστηκε κατά πόσο η φαινολογία σχετίζεται με το Δείκτη της Βορειοατλαντικής Κύμανσης (North Atlantic Oscillation Ιndex, δείκτης δριμύτητας του χειμώνα). 

 

Βρέθηκε ότι η άφιξη των μπεκατσών είναι διαφορετική από χρονιά σε χρονιά. Λαμβάνει χώρα κυρίως από το τρίτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου μέχρι το τρίτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου. Το δεκαήμερο όπου συμβαίνει η αύξηση του αριθμού τους τοποθετείται στο πρώτο ή στο δεύτερο δεκαήμερο του Νοεμβρίου. 

 

Η αύξηση του αριθμού των μπεκατσών καθυστέρησε τις χρονιές με υψηλότερες θερμοκρασίες αέρα. Αντίστοιχα αποτελέσματα έχουν βρεθεί και για το μπεκατσίνι, να καθυστερεί δηλαδή τη μετανάστευσή του προς το νότο όταν επικρατούν υψηλότερες θερμοκρασίες. 

 

Σε σχέση με τις άλλες παραμέτρους, δεν εντοπίστηκε σημαντική σχέση. Η πανσέληνος υποκινεί τις μπεκάτσες σε μετανάστευση, όπως βρέθηκε για την αμερικανική μπεκάτσα, ωστόσο επειδή λαμβάνει χώρα ταυτόχρονα κατά μήκος του μεταναστευτικού διαδρόμου δεν φαίνεται να δημιουργεί συγκέντρωση πτηνών σε μια περιοχή.

 

Συγκέντρωση μπορεί να δημιουργήσει ένας ξαφνικός αντίθετος άνεμος, όπου θα «ρίξει» τις μπεκάτσες σε μια περιοχή ή αντίστοιχα μια βροχή που ξεσπά μέσα στη νύχτα. Ωστόσο στην έρευνα της Καστοριάς δεν εντοπίστηκαν τέτοιες επιδράσεις.

 

Ήπιος ο χειμώνας φέτος

 

Ο Οκτώβριος του 2019 ήταν 1-2οC θερμότερος και ο Νοέμβριος παρουσιάζει 2-5οC υψηλότερη θερμοκρασία από το μέσο όρο προηγούμενων ετών! Επίσης ο χειμώνας 2019-20 προβλέπεται να είναι ήπιος σύμφωνα με τα μοντέλα του αρμόδιου Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τη Δριμύτητα του Καιρού. 

Αυτό σημαίνει ότι το ψύχος και ειδικά ο παγετός δεν θα σπρώξουν τις μπεκάτσες νοτιότερα και σε χαμηλά υψόμετρα.  

 

Του Δρος Χρήστου Σώκου