2.1K
Αν υπήρχαν και αλεπούδες-λαθρομετανάστες, μια από τις χώρες που θα προτιμούσαν, θα ήταν βεβαίως η Ελλάδα. Το καθεστώς που απολαμβάνουν στη χώρα μας είναι μοναδικό στην Ευρώπη, καθότι λίγες, ως προς την αφθονία τους, θανατώνονται. Ευνοϊκό λοιπόν το καθεστώς που διατηρήθηκε και στην περίπτωση της λύσσας με τον φιλικό αλλά κοστοβόρο εμβολιασμό τους! Το μόνο που διαταράσσει την ησυχία τους είναι οι αποσπασματικές προσπάθειες αγροτών και κυνηγών να προστατέψουν με κάθε τρόπο, καλώς ή κακώς, το ζωικό κεφάλαιο και τα θηράματα τους.
Η άνοιξη λοιπόν μπήκε και το μικρό θήραμα λαγοί και πέρδικες εντείνουν ή ξεκινούν την αναπαραγωγική τους διαδικασία. Για τα είδη αυτά, η αναπαραγωγή είναι πολύ σημαντική και βασίζονται σε αυτή για να έχουν ικανοποιητικούς πληθυσμούς. Τότε όμως γίνονται και περισσότερο ευάλωτα στους άρπαγες. Προέχουσα θέση μεταξύ των οποίων έχει η αλεπού, τόσο λόγω της αφθονίας της, αλλά και της ικανότητάς της.
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Πολωνία βρέθηκε ότι ο λαγός είναι λεία για πολλά είδη αρπάγων – αποτελώντας το 10% του βάρους της τροφής της αλεπούς, το 5% του κουναβιού, το 3% της οικιακής γάτας και λιγότερο από 1% του ασβού (Goszczynski 1976).
Σε δυο νησιά της Βαλτικής, η πειραματική μείωση της αλεπούς και του κουναβιού έδειξε την αύξηση της πυκνότητας των λαγών (Marcstrom et al. 1989) ανάλογα και για την πεδινή πέρδικα στην Αγγλία (Tapper et al. 1996). Δεν υπήρχαν όμως ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα για την κοκκινοπόδαρη πέρδικα στην Ισπανία, διότι δεν έγινε σοβαρή προσπάθεια με τη μείωση των αρπάγων (Mateo–Moriones et al. 2012). Στην Ελλάδα έχει βρεθεί ότι υφίσταται η αρπακτικότητα της αλεπούς στο λαγό, αλλά ποικίλει από 0,6 έως 31,05% του διαιτολογίου. Ακόμα και στο 0,6% η απώλεια μεταφράζεται σε 2 λαγούς το έτος, που δεν είναι λίγο σε μια περιοχή με πολλές αλεπούδες.
Επιπρόσθετα, ο λαγός αποφεύγει θέσεις λόγω της παρουσίας των αρπάγων. Οι Marin et al. (2003) για παράδειγμα απέδειξαν ότι ο λαγός της Καλιφόρνιας (Lepus californicus) επιλέγει το ενδιαίτημά του λαμβάνοντας υπόψη τόσο τη σύνθεση της φυτοκοινότητας, όσο και τον κίνδυνο της αρπακτικότητας. Αυτή η επίπτωση της εκτόπισης και των έμμεσων επιδράσεων που επιφέρει δεν θα πρέπει να υποεκτιμάται.
Οι έρευνες δείχνουν ότι η αρπακτικότητα είναι συνήθως ο σοβαρότερος περιοριστικός παράγοντας των πληθυσμών των μικρών θηραμάτων, ιδίως στα μεσογειακά οικοσυστήματα. Στην Ισπανία σε 23 άγριους ιβηρικούς λαγούς (Lepus granatensis) τοποθετήθηκαν πομποί και παρακολουθήθηκαν με ραδιοτηλεμετρία. Παράλληλα ελήφθησαν μέτρα διαχείρισης των οικοτόπων, πραγματοποιήθηκε έλεγχος των αρπάγων και δεν επιτρέπονταν το κυνήγι.
Μετά από 300 ημέρες είχαν επιβιώσει μόνο τρεις λαγοί. Οι αιτίες θανάτου περιελάμβαναν τη θανάτωση από αλεπού (52%), νοσήματα (13%), αυτοκίνητα (9%) και αγνώστους λόγους (26%). Η αλεπού ήταν η κύρια αιτία θανάτου, παρόλο που εφαρμόζονταν έλεγχος του πληθυσμού της (Sánchez-García et al. 2012). Συνεπώς ο έλεγχος των αρπάγων για να είναι ουσιαστικός, θα πρέπει να είναι εντατικός και σε ευρεία έκταση, διαφορετικά έρχονται αλεπούδες από γειτονικές περιοχές και καλύπτουν το κενό της μιας αλεπούς. Πόσες όμως αλεπούδες είναι ανάγκη να αφαιρούνται από μια περιοχή για να δημιουργούνται οι συνθήκες ανάπτυξης του θηράματος;;;
Ας δούμε ένα παράδειγμα με απλό αλλά τεκμηριωμένο λογισμό:
Οι πληθυσμοί λαγού στη χώρα μας κυμαίνονται γύρω στους 5λαγούς/km2 (ή 5/1000στρέμματα) όταν σε άλλες χώρες συχνά ξεπερνούν τους 50/km2. Τι συμβαίνει, μήπως δεν έχουν αρκετή τροφή στην Ελλάδα; Όχι, σε καμιά περίπτωση, έχουμε πολύ καλές συνθήκες στη χώρα μας.
Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στη θνησιμότητα. Τότε μήπως φταίει το κυνήγι; Καταμετρήσεις στη Μακεδονία που συγκρίνουν την αφθονία εντός και εκτός απαγορευμένων περιοχών δεν δείχνουν σοβαρές διαφορές. Δηλαδή οι λαγοί μέσα στα καταφύγια δεν φαίνεται να παίρνουν σοβαρά μπρος και να αναπτύσσουν διπλάσιες και τριπλάσιες πυκνότητες.
Σε γενικές γραμμές λοιπόν ο πληθυσμός του λαγού, μένει εκεί που μένει, συνήθως λόγω της αρπακτικότητας, και κυρίως από την αλεπού.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι σύμφωνα με τη βιβλιογραφία:
– το εποχιακό εύρος κατοικίας (περιοχή που κινείται) της αλεπούς κυμαίνεται από 2-4 km2 και
– θανατώνει από 2-20 λαγούς ετησίως (ανάλογα με την αφθονία των λαγών και της εναλλακτικής λείας κ.λπ.),
τότε, κατά μέσο όρο, μια αλεπού κινείται στα 3km2 και εν δυνάμει αφαιρεί, εφόσον υπάρχουν, 10 λαγούς ή 4λαγούς/km2 το έτος.
Σε επιδιωκόμενη αφθονία λαγών περίπου 10 λαγοί/km2, και εάν δεχθούμε μια απώλεια από την αλεπού δύο λαγών ανά km2 τότε η αφθονία των αλεπούδων δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 0,5αλεπούδες/3km2 ή 1,5αλεπού/9km2.
Βέβαια τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και υπάρχει και η αλληλεπίδραση και άλλων παραγόντων (εναλλακτική λεία και λοιποί άρπαγες). Άρα, μια μελέτη αξιολόγησης και διαχείρισης της αρπακτικότητας με καταγραφές των ειδών και τροφικές συνήθειες σε τοπικό επίπεδο θα επέτρεπε την ορθή και ακριβέστερη προσέγγιση.
Ωστόσο η ανωτέρω προσέγγιση δείχνει τη σοβαρότητα των απωλειών από την αλεπού και ότι αυτό που γλιτώνει το λαγό και διατηρεί, έστω μικρές πυκνότητες, φαίνεται να είναι η άφθονη εναλλακτική και ευκολότερη λεία των μεσογειακών οικοσυστημάτων, όπως είναι τα τρωκτικά, τα έντομα, οι καρποί και τα σκουπίδια. Αυτό είναι που κάνει τη διαφορά και ανατρέπει τις ανωτέρω εκτιμήσεις.
Δηλαδή, σε χαμηλές πυκνότητες λαγών υπεισέρχεται η εναλλακτική λεία και η αλεπού στρέφεται σε αυτή και αφήνει το λαγό. Όταν ο λαγός πάει να αναπτύξει πληθυσμό η αλεπού στρέφεται περισσότερο σε αυτόν, οι νεαρές αλεπούδες μαθαίνουν να κυνηγούν λαγό και έτσι αναπτύσσεται μια άλλη ισορροπία.
Επομένως, ναι μεν υπάρχουν λαγοί, αλλά τους «κλαδεύουν» και δεν παίρνουν τα πάνω τους οι αλεπούδες. Συνεπώς, αν επιδιωχθεί αύξηση της αφθονίας των λαγών, παράλληλα η αλεπού πρέπει να οδηγηθεί σε χαμηλότερα πληθυσμιακά επίπεδα, διαφορετικά όλη η προσπάθεια διαχείρισης (βελτίωση βιοτόπων, απελευθερώσεις, θηροφύλαξη) αποβαίνει σε μεγάλο βαθμό μάταια.
Κλείνοντας μπορεί να σκεφτεί κανείς, ότι οι λαγοκυνηγοί μειώθηκαν στους μισούς τα τελευταία χρόνια και τώρα το μερίδιό τους στην κάρπωση του λαγού το παίρνουν οι περισσότερες αλεπούδες..!
Του Δρος Χρήστου Κ. Σώκου
