Τα ραντεβού του ορτυκιού

Ένα θήραμα που δίνει αξία στους κάμπους της χώρας και μας βοηθά στο ξεκίνημα των κουταβιών μας. Ενδιαφέρον λοιπόν να γνωρίσουμε το βιολογικό του ρολόι, τον λεγόμενο και κιρκάδιο ρυθμό, όπως και τη συμπεριφορά του.

 

Εκτός της μεταναστευτικής περιόδου, τα ορτύκια είναι δραστήρια αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σε ερευνητικές προσπάθειες σύλληψης ορτυκιών με παγίδες στημένες στο έδαφος δεν παρατηρήθηκε να συλλαμβάνονται κατά τις νυχτερινές ώρες, άρα τα ορτύκια δε νυχτοπερπατούν όταν δεν μεταναστεύουν.

 

Την ημέρα τους την ξεκινούν με το χαρακτηριστικό κάλεσμα των εργένηδων αρσενικών, δραστηριότητα η οποία κορυφώνεται στο διάστημα των 45 με 15 λεπτών πριν την ανατολή. Τα ζευγαρωμένα αρσενικά και θηλυκά ορτύκια δεν αποκαλύπτουν τον έρωτά τους και μένουν συνήθως σιωπηλά. 

 

Έπειτα, σύμφωνα με Γάλλους θηραματολόγους, ξεκινά η δραστηριότητα της τροφοληψίας για περίπου έξι ώρες, κυρίως στο διάστημα 9.00 με 15.00. Είναι οι ώρες όπου θα παρατηρήσουμε πως οι πρόλοβοι των θηρευμένων ντοπιάρικων ή σταθμευμένων – για να τραφούν – περασματιάρικων ορτυκιών είναι γεμάτοι από τροφή. 

 

Από τις 15.00-16.00 και μετά, τα ορτύκια χαλαρώνουν, μετακινούνται πολύ λίγο, το κάλεσμα σταματά ή περιορίζεται σοβαρά και ασχολούνται με τις λοιπές δραστηριότητές τους. Αυτές είναι ο καλλωπισμός του φτερώματος και το αμμόλουτρο, όπως και η ωοτοκία και επώαση των αυγών. Η ωοτοκία, δηλαδή η εναπόθεση των αυγών στη φωλιά, λαμβάνει χώρα κυρίως στις 18.00 το απόγευμα.

 

Αμέσως μετά τη δύση του ηλίου, και καθώς το φως μειώνεται σταδιακά, τα αρσενικά ορτύκια υλοποιούν τις αποφάσεις τους. Είναι η στιγμή όπου οι εργένηδες θα μετακινηθούν για να εντοπίσουν ένα αζευγάρωτο θηλυκό που άκουσαν το κάλεσμά του ή αντίθετα τα ζευγαρωμένα αρσενικά θα αφήσουν το ταίρι τους προς αναζήτηση κάποιου άλλου ή θα ξεκινήσουν τη μετανάστευση. Σημειώνεται ότι τα ορτύκια σχηματίζουν ζευγάρια, αλλά αυτά δεν είναι μόνιμα, όπως στα τρυγόνια.

 

Το ορτύκι μεταναστεύει αποκλειστικά τη νύχτα. Μια εβδομάδα πριν από το ταξίδι τα ορτύκια καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα τροφής (υπερφαγία) και έτσι βλέπουμε να είναι πλούσια σε λίπος. Τα τριγλυκερίδια είναι η κηροζίνη του ορτυκιού και 15-25γρ τριγλυκερίδίων απαιτούνται για μια συνολική πτήση 800 – 1200χλμ. Η ταχύτητα πτήσης είναι 40-50χλμ/ώρα. Εκτιμάται ότι σε μια νύχτα τα ορτύκια μπορούν να διανύσουν 160-250χλμ. Ωστόσο, αναφέρονται πτήσεις 600 και 850χλμ σε μια νύχτα όταν διανύουν την ανατολική Μεσόγειο.  

 

Η μεταναστευτική στρατηγική του ορτυκιού συνίσταται από προσγειώσεις πριν την αυγή, ακόμα και σε απρόβλεπτα ή ακατάλληλα γι αυτό μέρη. Το λεγόμενο πέρασμα των ορτυκιών ή το μάννα εξ ουρανού είναι ότι κάποιες καιρικές και άλλες συνθήκες τα οδήγησαν να βρεθούν πολλά μαζί σε μια περιοχή του μεταναστευτικού διαδρόμου.

 

Επίσης ακατάλληλο είναι και το ενδιαίτημα στη Μάνη, αλλά τα ορτύκια αναγκάζονται να την επισκεφτούν πριν κάνουν τη μεγάλη πτήση προς τη θάλασσα. 

 

Κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα περασματιάρικα αυτά ορτύκια, όπου έχουν αποθέματα λίπους, ξεκουράζονται, και συνήθως δεν τρέφονται και δε μετακινούνται ώστε να μη γίνουν αντιληπτά στους άρπαγες και κυνηγούς.  Με τον ερχομό της νύχτας συνεχίζουν και πάλι το ταξίδι τους. 

 

Ένα ορτύκι μπορεί να εξαντλήσει όλα τα αποθέματα ενέργειάς του ύστερα από περίπου επτά νύχτες πτήσης, όπου θα έχει διανύσει 800 – 1200χλμ. Τότε βρίσκεται σε μια κρίσιμη φάση και πρέπει να αναζητήσει και προσγειωθεί σε περιοχή η οποία θα μπορεί να του προσφέρει τροφή και μάλιστα για υπερφαγία, ώστε να αποκαταστήσει τα αποθέματα λίπους και έτσι να είναι ικανό να συνεχίσει το ταξίδι. Συνεπώς η αφθονία σπόρων, όπως του σιταριού και του ηλιόσπορου παίζουν σημαντικό ρόλο στον ανεφοδιασμό, ειδικά όταν μπροστά απλώνεται η θάλασσα.

 

Στην περίπτωση λοιπόν αυτή, τα πεινασμένα ορτύκια δεν πέφτουν τόσο τυχαία λόγω επερχόμενου ξημερώματος, όπως προείπαμε, αλλά προσπαθούν να αξιοποιήσουν πληροφορίες και να ακούσουν καλέσματα από ορτύκια στο έδαφος, ώστε να πουν “όπα, συνάδελφοι, εδώ… άρα θα έχει τροφή και θα μπορέσω να ανεφοδιαστώ”.

 

 

Ανάλογη αγωνία έχουμε και εμείς όταν αδειάζει το ντεπόζιτο στο αυτοκίνητό μας και αναζητούμε την ταμπέλα του πρατηρίου. Σε αυτήν ακριβώς την περίπτωση πολλαπλασιάζεται το κακό της λαθροθήρας με τα ηλεκτρονικά καλέσματα, διότι επιπλέον της μη ηθικής θήρευσης, λαθροθήρευσης, υπεθήρευσης, προκαλείται και πρόβλημα στον ανεφοδιασμό. Αν δεν τραφούν ικανοποιητικά τα ορτύκια καθίστανται ευάλωτα σε διάφορους κινδύνους, και επιπλέον ενδέχεται να αυξηθεί η συχνότητα περιστατικών όπου εξαντλημένα πέφτουν στο νερό προσπαθώντας να περάσουν τη Μεσόγειο Θάλασσα για να φτάσουν στη μακρινή Αφρική.

 

Του Δρος Χρήστου Σώκου