Ο κολχικός φασιανός μεταφέρθηκε στην Ελλάδα από την Κολχίδα, σημερινή Γεωργία, κατά την επιστροφή των αργοναυτών από την αργοναυτική εκστρατεία.Στην δυτική Ευρώπη μεταφέρθηκε από τους Ρωμαίους, σαν εξωτικό θήραμα αλλά και σαν ξεχωριστό έδεσμα για το τραπέζι τους. Στην αρχή εισήχθη στην Ιταλία, στη Γαλλία και στη Γερμανία. Μετά τα μέσα του 19ου αιώνα εισήχθη και στις βόρειες χώρες όπως η Φιλανδία, Νορβηγία κλπ, επίσης στα τέλη του 19ου αιώνα εισήχθη και στη νότια Αμερική.Ο κολχικός φασιανός ζει κυρίως στην Ασιατική Ρωσία και στις περιοχές γύρω από την Κασπία θάλασσα. Στη χώρα μας ενώ μέχρι το 18ο αιώνα ο κολχικός φασιανός, απαντώνταν στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα, σήμερα υπάρχει μόνο ένας μικρός πληθυσμός στο υδροχαρές δάσος του Κοτζά – Ορμάν. Ο πληθυσμός αυτός αποτελεί έναν από τους δύο που απαντώνται στην Ευρώπη, ο δεύτερος βρίσκεται στη Βουλγαρία. Η συρρίκνωση αυτή του πληθυσμού του οφείλεται κυρίως σε ανθρωπογενείς επιδράσεις, που αλλοίωσαν έντονα τους φυσικούς του βιότοπους.Στην Ευρώπη, στην Αμερική όπως και στην Ελλάδα απαντώνται πληθυσμοί φασιανού οι οποίοι όμως αποτελούνται από τον δακτυλιοειδή φασιανό ο οποίος είναι αποτέλεσμα διασταύρωσης του Κολχικού φασιανού με τον Μογγολικό Φασιανό και τον Κινέζικο. Το υβρίδιο αυτό αναπαράγεται μαζικά από τις αρχές του τελευταίου αιώνα και η μαζική εκτροφή του στα εκτροφεία είναι πολύ πιο εύκολη.Αυτός είναι ο λόγος που οδήγησε τους εκτροφείς να ασχοληθούν με την εκτροφή κυρίως αυτού του είδους.Σε όλα τα είδη φασιανού που απαντώνται στον κόσμο, τα δύο φύλα παρουσιάζουν έντονο φυλετικό διμορφισμό, ως προς το χρώμα του φτερώματος και το σωματικό βάρος.
Βιότοπος
Ο φασιανός προτιμά κυρίως γόνιμες πεδινές περιοχές, που συνδυάζονται με ένα μωσαικό από δασωμένες και θαμνώδεις εκτάσεις. Περιοχές με αυξημένη υγρασία όπως παραποτάμια δάση ή εκτεταμένοι περιοδικοί υγρότοποι, αποτελούν πολύ καλούς βιοτόπους για την ικανοποιητική ανάπτυξη πληθυσμού φασιανών. Μπορεί να διαβιώσει επίσης και σε δασωμένες εκτάσεις, όπως τα δρυοδάση αν παρουσιάζουν διάκενα. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις, με φυσική κάλυψη μπορούν να διατηρήσουν επίσης πολύ καλούς πληθυσμούς φασιανού αν δεν εφαρμόζεται εντατική μορφή καλλιέργειας. Προτιμά τις εκτάσεις που καλλιεργούνται κυρίως με δημητριακά καθώς επίσης και με κτηνοτροφικά είδη, όπως οι τριφυλοκαλλιέργειες κλπ.
Συνήθως απαντάται σε χαμηλά υψόμετρα, αλλά μπορεί να διαβιώσει και σε υψόμετρα πάνω από 700 μέτρα, αν ο βιότοπος είναι κατάλληλος και αν οι περιοχές αυτές δεν παρουσιάζουν εκτεταμένους παγετούς ή μεγάλης διάρκειας χιονοκάλυψη.
Τροφή
Ο φασιανός είναι είδος παμφάγο. Η τροφή του είναι κατά 80 – 90 % φυτικής προέλευσης και κατά 10 – 20 % ζωικής προέλευσης. Τρέφεται με σπόρους αγρωστωδών και ψυχανθών φυτών, χυμώδεις καρπούς θάμνων όπως, κουμαριές, κρανιές, σορβιές, βάτα, αγριοκλήματα κλπ, χλωρά φύλλα από πόες και γράστες, καθώς επίσης και με ακρίδες, σκουλήκια, μεγάλα έντομα κλπ. Οι ημερήσιες ανάγκες του σε τροφή φτάνουν τα 60 – 70 γραμμάρια.Στα νεαρά άτομα η ζωικής προέλευσης τροφή καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του διαιτολογίου τους, λόγω της αυξημένης περιεκτικότητάς της σε πρωτεΐνες.Ο φασιανός τρέφεται κυρίως κατά τις πρώτες πρωινές και κατά τις τελευταίες απογευματινές ώρες. Είναι είδος ημερόβιο.
Παρότι είναι εδαφόβιο είδος κατά τη διάρκεια της νύχτας προτιμάει να κουρνιάζει πάνω στα δέντρα. Τα δύο φύλλα εκτός της αναπαραγωγικής περιόδου ζουν χωριστά σε μικρές ομάδες.Σε περίπτωση που αντιληφθεί κίνδυνο προτιμά να απομακρύνεται περπατώντας, και μόνο αν αναγκαστεί πετάει. Το πέταγμά του είναι σχετικά αργό. Κατά τη διάρκεια βροχερού καιρού κυρίως, είναι πολύ δύσκολο να εξαναγκαστεί να πετάξει.Μπορεί και αντέχει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.
Μετακινήσεις
Ο φασιανός είναι ενδημικό είδος. Συνήθως δεν μετακινείται αν υπάρχει διαθέσιμη τροφή. Σε περιπτώσεις όμως έλλειψης τροφής είναι δυνατό να μετακινηθεί σε αποστάσεις μέχρι 20 χιλιόμετρα, για να βρει επάρκεια τροφής. Η μακρύτερη απόσταση που έχει παρατηρηθεί μετακίνηση απελευθερωμένου φασιανού ήταν 210 χιλιόμετρα σε 13 μήνες σε περιοχή της Φιλανδίας. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται κυρίως σε πρόσφατα απελευθερωμένα άτομα φασιανού. Σε πολλές περιπτώσεις άγριων πληθυσμών φασιανού έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο σε περιπτώσεις δυσμενών καιρικών συνθηκών να παρατηρείται αύξηση της θνησιμότητας των ατόμων του πληθυσμού, χωρίς να παρατηρούνται μετακινήσεις ατόμων.
Οι μετακινήσεις τους λαμβάνουν συνήθως χώρα περπατώντας και πιο σπάνια πετούν.Το μακρύτερο πέταγμα φασιανού που έχει παρατηρηθεί είναι 6.5 χιλιόμετρα σε μια προσπάθεια ενός ατόμου να διασχίσει μια έκταση καλυμμένη με νερό. Σε άλλες όμως περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο σε πολύ μικρότερες αποστάσεις οι φασιανοί να μην μπορούν να τις διασχίσουν πετώντας και να πέφτουν μέσα στο νερό και να πνίγονται.
Θνησιμότητα
Μελέτες έχουν δείξει ότι παρατηρείται μεγάλη θνησιμότητα κυρίως σε απελευθερωμένα άτομα και κατά τον 1ο χρόνο της ζωής τους. Μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας παρουσιάζουν τα αρσενικά άτομα. Το μέσο ποσοστό θνησιμότητας στα αρσενικά άτομα φτάνει το 78.1 %, ενώ στα θηλυκά άτομα φτάνει το 62.3 %. Συνολικά σε όλα τα άτομα ενός πληθυσμού το μέσο ποσοστό θνησιμότητας τον πρώτο χρόνο της ζωής τους φτάνει το 81.4 % και το 58.4 % στα επόμενα χρόνια της ζωής τους. Το μεγαλύτερο σε ηλικία άτομο που έχει βρεθεί ήταν 7.5 ετών.
Συμπεριφορά
Ο φασιανός είναι είδος που ζει κοπαδιαστά. Κατά την χειμερινή περίοδο σχηματίζει ομάδες. Τα δύο φύλλα συνήθως σχηματίζουν ξεχωριστές ομάδες. Τα αρσενικά σχηματίζουν ομάδες μέχρι 10 ατόμων που μερικές φορές ίσως να περιλαμβάνουν και κάποια θηλυκά άτομα, τα θηλυκά σχηματίζουν πιο αμιγείς και μεγαλύτερες ομάδες που μπορεί να απαριθμούν μέχρι 30 άτομα. Στις ομάδες των αρσενικών ατόμων παρατηρείται αυστηρή ιεραρχία μεταξύ των ατόμων, ενώ στις ομάδες των θηλυκών η ιεραρχία είναι πιο χαλαρή.Κατά τη διάρκεια της νύχτας συνήθως κουρνιάζουν πάνω στα δέντρα, κοιμούνται όμως και στο έδαφος ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στο βιότοπο. Όταν κοιμούνται στο έδαφος διαλέγουν δυσπρόσιτες τοποθεσίες ή πολύ πυκνούς θάμνους. Τα νεαρά άτομα τις πρώτες 8 – 12 εβδομάδες της ζωής τους κοιμούνται στο έδαφος και μετά αρχίζουν να κουρνιάζουν πάνω στα δέντρα. Πολύ σπάνια κουρνιάζουν πάνω σε μεμονωμένα δέντρα.
Αναπαραγωγή
Είναι είδος πολυγαμικό. Στις αρχές της άνοιξης σχηματίζονται οι οικογένειες που αποτελούνται συνήθως από 1 αρσενικό και 3 – 4 θηλυκά άτομα. Έχουν παρατηρηθεί και οικογένειες με 1 αρσενικό άτομο και μέχρι 18 θηλυκές όπως επίσης και ζευγάρια (1 – 1), αυτό έχει να κάνει με την πυκνότητα του υπάρχοντος πληθυσμού.Η αναπαραγωγική περίοδος αρχίζει τον Φεβρουάριο – Μάρτιο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή. Τη συγκεκριμένη περίοδο διαλύονται οι ομάδες των αρσενικών ατόμων και κάθε ένα από αυτά εγκαθίσταται σε μια περιοχή όπου με ερωτοτροπική συμπεριφορά προσπαθεί να προσελκύσει θηλυκά άτομα στην περιοχή του.
Τα θηλυκά άτομα μετά την γονιμοποίησή τους εγκαταλείπουν το χαρέμι και φτιάχνουν φωλιά. Τη φωλιά τη φτιάχνει στο έδαφος συνήθως στις παρυφές θάμνων.Το θηλυκό γεννάει συνήθως 8 –15 αυγά. Ο αριθμός των αυγών εξαρτάται συνήθως από την ηλικία του ατόμου. Τα νεαρά άτομα συνήθως γεννούν λιγότερα αυγά από τα ενήλικα. Τα αυγά τα επωάζει μόνο το θηλυκό και η διάρκεια της επώασης είναι 23 – 25 ημέρες. Οι νεοσσοί αμέσως μετά την εκκόλαψή τους είναι ευθέως βαδιστικοί. Το φτέρωμά τους αποκτά το χρώμα των ενήλικων μετά την ηλικία των 5 – 6 μηνών.Σε περίπτωση καταστροφής της πρώτης φωλιάς το θηλυκό επαναφωλεοποιεί. Κατά τη δεύτερη φωλεοποίηση το θηλυκό γεννάει συνήθως λιγότερα αυγά.
Θηραματική αξία
Ο φασιανός κυνηγιέται σε όλη την Ευρώπη. Στη Μεγάλη Βρετανία, ο αριθμός των φασιανών που θηρεύονται συνολικά κάθε χρονιά αποτελεί περίπου το 80 % της ετήσιας κάρπωσης θηραμάτων από τους κυνηγούς.Στην Ελλάδα ο φασιανός κυνηγιέται κυρίως στις Ελεγχόμενες Κυνηγετικές Περιοχές, όπου αποτελεί το 1ο θήραμα στις προτιμήσεις των κυνηγών που τις επισκέπτονται. Κυνηγιέται και ελεύθερα σε ορισμένους νομούς της Ελλάδας, όπου επιτρέπεται το κυνήγι του ανάλογα με την ετήσια ρυθμιστική απόφαση περί θήρας.Στις υπόλοιπες χώρες τις Ευρώπης συγκεντρώνει τις προτιμήσεις του μεγαλύτερου μέρους των κυνηγών, κυρίως λόγω της αυξημένης πυκνότητας των πληθυσμών του. Η αυξημένη αυτή πυκνότητα του πληθυσμού των φασιανών είναι κυρίως αποτέλεσμα, των εκτεταμένων απελευθερώσεων που λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο, καθώς επίσης και των διαχειριστικών μέτρων που λαμβάνονται για την ευνόηση της πληθυσμιακής τους πυκνότητας με σκοπό τη θήρευσή τους.Στη χώρα μας ο φασιανός εκτρέφεται σε πολύ μεγάλους αριθμούς στα κρατικά και ιδιωτικά εκτροφεία. Οι φασιανοί που παράγονται κάθε χρόνο απελευθερώνονται κυρίως στις ελεγχόμενες κυνηγετικές περιοχές. Γίνονται και απελευθερώσεις φασιανών μόνο στους νομούς όπου επιτρέπεται το κυνήγι του και μόνο εντός των καταφυγίων άγριας ζωής, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι Έλληνες κυνηγοί να μην έχουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με φασιανούς και να απολαύσουν το κυνήγι τους.
Επιμέλεια: Χατζηνίκος Ευάγγελος, Αλεξίου Βασίλειος, MSc Δασολόγοι Περιβαλλοντολόγοι