1,3K
Για ποιον λόγο μερικά σημεία που φαίνονται σε μας υπέροχα και κατάλληλα για να κρατούν πουλιά, δεν τα προτιμούν οι μπεκάτσες, είναι ένα από τα πολλά μυστήρια που συνοδεύουν τα αξιοθαύμαστα αυτά φαντάσματα του δάσους.
Ενας παλιός και έμπειρος μπεκατσοκυνηγός, όταν του επεσήμαναν οι νέοι κυνηγοί «Ωραίο μέρος για μπεκάτσες αυτό» χωρίς όμως να συναντούν πουλιά, έλεγε.
«Αμα είναι ωραίο να πάρεις πινέλα και να το ζωγραφίσεις, Κωστάκη, για μπεκάτσες πάντως δεν κάνει». Ενστικτωδώς ή και με την εμπειρία των ετών ήξερε ίσως γιατί δεν το επιλέγουν τα πουλιά. Ποιος ξέρει πόσες φορές έψαξε απεγνωσμένα αυτά τα «καλά μέρη» για να τα απορρίψει τελικά, όπως και οι «βασίλισσες» του δάσους.
Τα καλά μέρη για τον μπεκατσοκυνηγό είναι αυτά που βρίσκει μπεκάτσες, τα υπόλοιπα είναι για τους ζωγράφους και τους φωτογράφους.
Εκτός από τις ακραίες συνθήκες ολικού παγετού που αναγκάζει τις μπεκάτσες να μαζεύονται απεγνωσμένα σε λίγα εύκολα σημεία, όπου και γίνονται κυριολεκτικά βορά στον οποιονδήποτε τυφεκιοφόρο, ούτε καν σκύλος δεν χρειάζεται, τον υπόλοιπο χειμωνιάτικο καιρό διαλέγουν με προσοχή τις περιοχές διαχείμασης.
Το υπέδαφος είναι πολύ σημαντικό, όπως η υγρασία και η βλάστηση, για να διατηρεί σε ικανοποιητικό πληθυσμό τα σκουλήκια, που είναι η κύρια τροφή της μπεκάτσας.
Αυτά, μαζί με τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν ανά περιοχή και μέρα, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τα καλά μπεκατσοτόπια. Μετά μόνο η θεά τύχη είναι αυτή που θα αποφασίσει αν το μέρος που διαλέξαμε είναι καλό για κυνήγι ή για φωτογράφηση.
Νερόμυλοι, λιβάδια, νεραύλακες και στάβλοι πάντα συνυπάρχουν με την ανθρώπινη παρουσία, δημιουργώντας ακόμη πιο ευνοϊκούς βιότοπους για τα σκουλήκια και τις μπεκάτσες.
Στην υγρασία
Το συμπαγές βραχώδες έδαφος στα βουνά δεν ευνοεί την υψηλή συγκέντρωση σκουληκιών. Το νερό της βροχής δεν εισδύει εύκολα στο υπέδαφος, εκτός από τα σημεία που υπάρχουν ρήγματα και τα σκουλήκια δεινοπαθούν, ή και χάνονται, στις ξηρές περιόδους μην μπορώντας να κρυφτούν βαθιά στην υγρασία.
Το συνήθως λεπτό χωμάτινο στρώμα του εδάφους είναι σκληρό και δεν βοηθάει την μπεκάτσα να ψαχουλεύει με το ράμφος της. Εκεί μόνο ψάχνοντας στο παχύ φυλλώδες υπόστρωμα των δασών ή σε κάποια πηγή μπορεί να επιβιώσουν οι μπεκάτσες. Στα περάσματα του φθινοπώρου όμως, υπάρχουν ακόμη ένα σωρό κάμπιες, έντομα και γυμνοσάλιαγκες.
Οι πρώιμες μπεκάτσες που θα πιάσουν τις ορεινές πλαγιές θα μπορέσουν να «κρατηθούν» άνετα, μαζεύοντας ακόμη και επιφανειακά την τροφή τους στα ορεινά λιβάδια και στα ξέφωτα. Τον χειμώνα που «εξαφανίζονται» όλα τα ζωύφια, οι μπεκάτσες ακολουθούν την ίδια πορεία.
Τα ασβεστολιθικά πετρώματα που καλύπτουν τα περισσότερα βουνά της χώρας έχουν μικρότερη επιφανειακή απορροή και το νερό της βροχής απορροφάται στο μεγαλύτερο μέρος του.
Εκτός από τις κορυφές που είναι ξεπλυμένες και δεν υπάρχει ίχνος από χώμα, στα υπόλοιπα σημεία των βουνών και ανάλογα με την κλίση τους, υπάρχει πάντα ένα στρώμα από χώμα, συνήθως κοκκινόχωμα, από μερικά εκατοστά μέχρι πολλά μέτρα πάχος, ικανό να διατηρήσει μια επιφανειακή υγρασία.
Τον χειμώνα τα σκουλήκια θα κρυφτούν βαθιά μέσα στο έδαφος, ακολουθώντας τις φυσικές ρωγμές του ασβεστόλιθου, και θα καταφέρουν να επιζήσουν αποφεύγοντας τις χαμηλές θερμοκρασίες και το παγωμένο χιόνι που καλύπτει την επιφάνεια.
Με τον τρόπο αυτό μπορούν να γλιτώσουν και στις περιόδους υπερβολικής ξηρασίας τα καλοκαίρια, καθόσον πάντα θα υπάρχει ένα ικανοποιητικό ποσοστό βαθιά μέσα στο χώμα.
Τα ασβεστολιθικά πετρώματα είναι συνήθως με πάχος πολλών εκατοντάδων μέτρων και είναι πάντα τα επιφανειακά. Επικάθονται σε στρώματα συμπαγή και αδιαπέραστα από το νερό, όπως οι μάργες.
Αυτά θα τα δούμε συνήθως στους πρόποδες των ορεινών όγκων και εκεί έχουμε πάντα μια μεγάλη ζώνη με πηγές και περισσότερη επιφανειακή υγρασία όλο τον χρόνο. Οπου υπάρχουν πηγές και επιφανειακή υγρασία, υπάρχουν και τα σκουλήκια, που με τη σειρά τους θα μαζέψουν τις μπεκάτσες.
Αναλόγως του προσανατολισμού των ζωνών αυτών, του υψόμετρου, της περιοχής και της βλάστησης, δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες για τα πρώιμα μπεκατσοτόπια που θα κρατήσουν τα πουλιά στα πρώτα περάσματα το φθινόπωρο και αρχές του χειμώνα πριν από τις παγωνιές και σε όψιμα, συνήθως προσηλιακά, για τις παγωμένες χειμωνιάτικες μέρες.
Οι άνθρωποι κατοίκησαν τις περιοχές αυτές, και όλα σχεδόν τα χωριά των βουνών είναι χτισμένα στις προσήλιες ανατολικές ζώνες των επιφανειακών πηγών.
Νερόμυλοι, λιβάδια, νεραύλακες και στάβλοι πάντα συνυπάρχουν με την ανθρώπινη παρουσία, δημιουργώντας ακόμη πιο ευνοϊκούς βιότοπους για τα σκουλήκια και τις μπεκάτσες. Δεν είναι τυχαίο που σχεδόν δίπλα και μέσα ακόμη στα ορεινά χωριά θα βρούμε μπεκάτσες.
Οι έμπειροι μπεκατσοκυνηγοί γνωρίζουν καλά τα κατατόπια της περιοχής τους. Είτε τα έμαθαν από κάποιον παλιό είτε το διαπίστωσαν μόνοι τους με δοκιμές και συνεχείς εξερευνήσεις, σημασία πάντα έχει το ότι τα καλά μπεκατσοτόπια είναι όσα κρατούν μπεκάτσες. Και αυτά όμως αλλάζουν ανάλογα με τον καιρό και την εποχή και τίποτε δεν είναι σίγουρο στο κυνήγι του φαντάσματος αυτού.
Με χιόνια…
Την περίοδο 2001-02 είχαμε μια από τις πιο ξερές χρονιές στη Δυτική Μακεδονία. Ρέματα και ποτάμια είχαν στερέψει και η ξηρασία πραγματικά είχε χτυπήσει κόκκινο. Λίγες κοκκινωπές μπεκάτσες έπεσαν στις αρχές του Νοεμβρίου και στη συνέχεια δεν υπήρχε ούτε ίχνος στα συνηθισμένα μπεκατσοτόπια.
Από την αναβροχιά περάσαμε απευθείας στην ξεροπαγιά, με χιόνια και ολικούς παγετούς, που έφεραν συνολική διακοπή του κυνηγιού από τις 12 Δεκεμβρίου. Στις 12 Ιανουαρίου άνοιξε επιτέλους το κυνήγι, μόνο για τους φερματζήδες πια.
Οι λίγες κόκκινες που είχαν παραμείνει στα χειμερινά καταλύματά τους από τον Νοέμβριο, ήταν εκεί και μας περίμεναν.
Γνωρίζοντας από πολύ νωρίς όλα τα κατατόπια της περιοχής τους, πηγές, βαρυκά, στάβλους και υγρά προσήλια, μπόρεσαν να κρατηθούν παρ’ όλη την εξοντωτική παγωνιά και τον ολικό παγετό που επεκράτησε για έναν μήνα. Κυρίως όμως επέζησαν γιατί δεν κυνηγήθηκαν στις ακραίες αυτές συνθήκες.
Με τον πάγο να κατακλύζει τα πάντα και τις μπεκάτσες να μαζεύονται την ημέρα σε δυο-τρία γνωστά σημεία, θα ήταν κυριολεκτικά σφαγή να τις περιμένει κάποιος με το όπλο και τον σκύλο. Πιο δύσκολο θα ήταν να μεταβεί στο κρεοπωλείο και να διαλέξει εκεί το κρέας από το τσιγκέλι παρά να χτυπήσει μπεκάτσα με αυτές τις συνθήκες.
Εκείνη τη χρονιά χρειάστηκε να αναπροσαρμόσουμε τακτικές και μέθοδο έρευνας και να κυνηγήσουμε σε περιοχές που με άλλες συνθήκες δεν θα πατούσαμε το πόδι μας. Τα συνήθη μπεκατσοτόπια ήταν άδεια όλο τον Νοέμβριο, αλλά και μετέπειτα τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο.
Παρ’ όλα αυτά, τα επισκεπτόμασταν περιστασιακά, περισσότερο για να επιβεβαιώσουμε τη μη παρουσία πουλιών στις περιοχές αυτές παρά για να σηκώσουμε μπεκάτσες.
Οι μπεκάτσες είχαν επιλέξει από την αρχή που κατέβηκαν στα μέρη μας τα καταφύγιά τους. Δεν ήταν όλα τα ρέματα και οι ποταμιές κατάλληλα για να τις κρατήσουν. Με συνεχείς δοκιμές και πολύ περπάτημα απορρίφτηκαν τελικά όσες ρεματιές και προσήλιες απάνεμες πλαγιές είχαν απορρίψει προηγουμένως οι ίδιες οι μπεκάτσες.
Μερικά ωραία μέρη είναι μόνο για τους φωτογράφους και όχι για τους μπεκατσοκυνηγούς. Αυτό το ανακαλύπτουν πρώτα από όλους οι ίδιες οι μπεκάτσες.
ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;
Στα σημεία που υπάρχει ένα παχύ στρώμα από χώμα και φύλλα, στις δασωμένες κοίτες των ρεμάτων και στα πλατό και σε συνδυασμό με τον βορεινό προσανατολισμό τους, δημιουργούνται πάντα καλές προϋποθέσεις για έναν ιδανικό καλοκαιρινό βιότοπο σκουληκιών.
Θωμάς Μπατσέλας
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Θωμάς Μπατσέλας
