Μια ασθένεια που ενδιαφέρει κυρίως τους κυνηγούς, γιατί οι κυνηγετικοί σκύλοι έχουν μεγάλες πιθανότητες να προσβληθούν από αυτή τη βαριά παρασιτική καρδιακή και πνευμονική ασθένεια.
Η Διροφιλαρίωση είναι βαριά παρασιτική καρδιακή και πνευμονική ασθένεια. Είναι η ασθένεια που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους κυνηγούς και τούτο διότι οι κυνηγετικοί σκύλοι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να προσβληθούν από την ασθένεια αυτή λόγω της διαβίωσής τους εκτός της οικίας και της μεταφοράς τους από τόπο σε τόπο εντός και εκτός της χώρας.Τα νηματώδη αυτά αιμοπαράσιτα (σκουλήκια) αναπτύσσονται κατ’ εξοχήν στις πνευμονικές αρτηρίες, στο δεξιό κόλπο και στη δεξιά κοιλία της καρδιάς, σπανιότερα και σε άλλα όργανα.
Πώς γίνεται η μετάδοση: Τα ενήλικα σκουλήκια της καρδιάς – Divofilavia Immitis – παράγουν μικροφιλάριες που κυκλοφορούν στο αίμα από 1 έως 5 χρόνια. Στο περιφερειακό αίμα με το τσίμπημα παίρνουν τα κουνούπια (ενδιάμεσοι ξενιστές) μαζί με το αίμα και μικροφιλάριες. Μέσα στα κουνούπια αλλάζουν μορφή οι μικροφιλάρες και σε 10-15 μέρες εξελίσσονται σε μολυσματική μορφή, οπότε και μεταδίδονται στον επόμενο σκύλο με το τσίμπημα του φορέα-κουνουπιού. Στο νέο ξενιστή σκύλοι οι μικροφιλάριες ενηλικιώνονται (γίνονται σκουλήκια) σε 7-9μήνες μέσα στην καρδιά, στις πνευμονικές αρτηρίες, και παράγουν μικροφιλάριες. Εκεί παραμένουν 7 και περισσότερα χρόνια.
Διάγνωση – συμπτώματα
Η διαπίστωση βέβαια είναι μόνο μικροφιλάριες στο αίμα και δεν είναι συγχρόνως και ενήλικα σκουλήκια στην καρδιά που επιβαρύνουν κατ’ εξοχή τη γενική κατάσταση υγείας του σκύλου δεν είναι εύκολη υπόθεση και χρειάζεται σοβαρή προσπάθεια από τον κτηνίατρό σας. Δεν είναι δα σπάνιο να γίνεται εσφαλμένη διάγνωση μικροφιλαρίωσης, π.χ. να εκλαμβάνονται ως μικροφιλάριες, φιλαριώσεις που δεν κάνουν το σκουλήκι της καρδιάς και είναι ελάχιστα επιβλαβείς. Το σημειώνω αυτό γιατί πριν από δέκα χρόνια, όταν εκδηλώθηκε ιδιαίτερο ενδιαφέρον πολλών ιδιωτών και πανεπιστημιακών συναδέλφων για τη διροφιλαρίωση, είχαν πανικοβάλει τους ζωόφιλους και ιδιαίτερα τους κυνηγούς.
Σε μια αξιόλογη εργασία του καθηγητού της Κτηνιατρικής Σχολής Θεσσαλονίκης Στέλιου Χαραλαμπίδη αναφέρεται ότι μόνο το 1% των μικροφιλαριώσεων που διαπιστώνονται στις εξετάσεις είναι μικροφιλαρίες της διροφιλαριώσεως της καρδιάς.
Δυστυχώς πολλοί κυνηγοί δεν επισκέπτονται τον κτηνίατρο γιατί τα ξέρουν όλα, ακόμα και τα εμβόλια κάνουν μόνοι τους. Έτσι χάνουν άδικα τα σκυλιά τους, που πολλές φορές είναι και μεγάλης αξίας. Είναι γεγονός ότι εξαιτίας των εμβολιασμών γίνονται 3-4 επισκέψεις το χρόνο στον κτηνίατρο, ο οποίος με την απαιτούμενη πείρα αλλά και τις προληπτικές εξετάσεις θα διαγνώσει έγκαιρα αυτή την πάθηση αλλά και άλλες ασθένειες, όπως λεϊσμανίαση του σκύλου (καλααζάρ) κ.α. και θα οδηγήσει το σκύλο σας στην πιθανή ίαση. Γενικά συμπτώματα που παρουσιάζονται σε προχωρημένη μορφή παρασίτωσης καρδιάς και πνευμόνων, είναι: κούραση και αδυνάτισμα του σκύλου, δύσπνοια και χρόνιος παροξυστικός βήχας (πρωί, βράδυ και μετά από άσκηση), θαμπό τρίχωμα, ίκτερος, ασκίτης και άλλα (από τις σημειώσεις του καθηγητού κ. Στέλιου Χαραλαμπίδη).
Θεραπεία
Η θεραπεία της καρδιακής και πνευμονικής διροφιλαρίωσης είναι δύσκολη με πολλές παρενέργειες και πρέπει να γίνεται σε οργανωμένες κλινικές. Αντίθετα, η θεραπεία της μικροφιλαρίωσης μπορεί να γίνεται με άνεση στα ιατρεία των κτηνιάτρων με μεγάλη επιτυχία.
Φαρμακευτική αγωγή
Στόχος της αγωγής είναι η καταστροφή των ενήλικων παρασίτων και των μικροφιλαριών, αλλά και η αποφυγή των επιπλοκών από την καταστροφή των παρασίτων (θρομβοεμβολές, αντιδράσεις υπερευαισθησίας).
Η αγωγή δεν γίνεται σε υπερήλικα ασυμπτωματικά ζώα και σε ζώα με καρδιακή, ηπατική, νεφρική ανεπάρκεια, ενώ πρέπει να αναβάλλεται σε ζώα που εμφανίζουν ίκτερο, ασκίτη κ.ά.
Η καταστροφή των ενήλικων D.immitis γίνεται με τη χορήγηση melarsamine (Immiticideâ) 2.5 mg/kg σ.β./ημέρα για 2 ημέρες, εν τω βάθει ενδομυϊκώς ή με τη χορήγηση thiacetarsamide (Caparsolateâ) 2.2 mg/kg σ.β./12ωρο για 2 ημέρες, ενδοφλεβίως.
Παρά την καταστροφή των ενήλικων παρασίτων, οι μικροφιλάριες κυκλοφορούν στο περιφερικό αίμα του ζώου για πολλούς μήνες (φορείς/αποθήκες του παρασίτου).
Η καταστροφή των μικροφιλαριών (L1) επιτυγχάνεται με τη χορήγηση milbemycin oxime (Interceptorâ) 0.5-1 mg/Kg σ.β., εφάπαξ από το στόμα ή με τη χορήγηση ivermectin (Vαlaneqâ) 0.05-0.2 mg/Kg σ.β., εφάπαξ από το στόμα ή υποδορίως (όχι σε καθαρόαιμα ή σε μιγάδες Collie κ.ά. και σε έγκυα ζώα). Στο 90% των ζώων οι μικροφιλάριες καταστρέφονται σε 15 ημέρες.
Τα μικροφιλαριοκτόνα χορηγούνται 5-6 εβδομάδες μετά τα ενηλικοκτόνα, για να μη φορτίζεται επιπλέον ο ξενιστής και με τα αντιγόνα των κατεστραμμένων μικροφιλαριών.
Η επιτυχία της αγωγής ελέγχεται ένα μήνα αργότερα, με την αναζήτηση των μικροφιλαριών στο περιφερικό αίμα. Σε περίπτωση μικροφιλαριαιμίας επαναλαμβάνεται η αγωγή με τα μικροφιλαριοκτόνα. Σε ένα μήνα η εξέταση για μικροφιλάριες επαναλαμβάνεται και σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος, η αγωγή επαναλαμβάνεται με τη χορήγηση των ίδιων ή διαφορετικών ενηλικοκτόνων και μικροφιλαριοκτόνων φαρμάκων.
Για να προληφθούν οι επιπλοκές από την καταστροφή των παρασίτων, χορηγούνται στο ζώο 5 mg acetylsalicylic acid/kg σ.β./ημέρα, για λίγες ημέρες έως πολλές εβδομάδες πριν την έναρξη της αγωγής και για περίπου 30 ημέρες μετά τη χορήγηση των ενηλικοκτόνων ή μικροφιλαριοκτόνων φαρμάκων.
Παρά ταύτα, σε πολλά από τα μολυσμένα ζώα εμφανίζονται θρομβοεμβολές και καταπληξία, κατά τη διάρκεια της αγωγής ή μετά την αγωγή με τα ενηλικοκτόνα ή τα μικροφιλαριοκτόνα φάρμακα.
Πρόληψη
Στις ενζωοτικές χώρες, όπως η Ελλάδα, είναι σημαντικό να λαμβάνονται εγκαίρως τα μέτρα με τα οποία προλαμβάνεται η μόλυνση των ζώων (με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζεται επιπλέον και η φήμη του κτηνιάτρου, ο οποίος παρά τους σωστούς χειρισμούς, υφίσταται τελικά τις συνέπειες της αποτυχημένης φαρμακευτικής αγωγής).
Eίναι γεγονός ότι παρά τη χρησιμοποίηση περιλαιμίων με εντομοαπωθητικά, η μόλυνση του σκύλου με μικροφιλάριες L3 είναι δύσκολο να αποφευχθεί. Είναι όμως εύκολο να διακοπεί η ανάπτυξη των L3 μετά τη μόλυνση του σκύλου, με τη χορήγηση milbemycin oxime (Interceptorâ) 0.5-1 mg/kg σ.β. ή ivermectin (Vαlaneqâ, Cardotekâ) 0.006 mg/kg σ.β. (με τη δόση αυτή χορηγείται στα Collie, καθώς και σε έγκυα ζώα), μία φορά το μήνα (κάθε 30 ημέρες) από τον Απρίλιο έως το Νοέμβριο (στις χώρες, όπου οι θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι υψηλές, η προληπτική αγωγή εφαρμόζεται ολόκληρο το έτος). Πριν την έναρξη της προληπτικής αγωγής, το ζώο πρέπει να εξετάζεται για την παρουσία μικροφιλαριών (L1) ή παρασιτικού αντιγόνου, για να αποφεύγονται οι επιπλοκές. Όταν το αποτέλεσμα της εξέτασης είναι θετικό εφαρμόζεται αγωγή με ενηλικοκτόνα και μικροφιλαριοκτόνα φάρμακα.
Στις ενζωοτικές χώρες πρέπει να εξετάζονται όλοι οι σκύλοι (ακόμη και όσοι ακολουθούν προληπτική αγωγή), για μικροφιλάριες ή για αντιγόνα του παρασίτου, κάθε 6 μήνες, για να διαπιστώνονται εγκαίρως και να θεραπεύονται τα μολυσμένα ζώα (αποθήκη του παρασίτου στη φύση).
Eπίσης, είναι σημαντικό να αποφεύγεται η συσσώρευση σκουπιδιών, άδειων κονσερβών, παλιών ελαστικών αυτοκινήτων κ.ά., κοντά σε κατοικίες, επειδή αποτελούν βιότοπους (ιδιαίτερα, τους θερμούς μήνες μετά τη βροχή) για τα κουνούπια, που αναπτύσσονται σε διάστημα 7-16 ημερών. Τα θηλυκά κουνούπια απομυζούν αίμα (αντιλαμβάνονται το θύμα τους σε απόσταση 20-35 μέτρων) και τα αρσενικά, φυτικούς χυμούς. Τα κουνούπια επιβιώνουν αρκετούς μήνες, με εξαίρεση τα Anopheles spp., που μπορούν να διαχειμάσουν, έτσι ώστε να δημιουργείται η εντύπωση ότι οι μικροφιλάριες (L3) μεταδίδονται στα ζώα και κατά τους χειμερινούς μήνες. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, επειδή οι θερμοκρασίες που επικρατούν στη χώρα μας κατά τους χειμερινούς μήνες όχι μόνο δεν επιτρέπουν την εξέλιξη των L1 σε L3 μέσα στα κουνούπια, αλλά συντελούν στην καταστροφή τους.
Στην Αττική τα κρούσματα είναι ελάχιστα, λιγότερο από 1%. Στη Μακεδονία και τη Θράκη είναι 2-4%.
Δημόσια υγεία
Η D.immitis και η D.repens (D.conjunctivae), είναι δυνατόν να αναπτυχθούν και στον άνθρωπο (μη φυσικός ξενιστής του παρασίτου), χωρίς όμως να φθάνουν σε γεννητική ωριμότητα ή αναπτύσσονται μόνον αρσενικά ή μόνο θηλυκά παράσιτα. Συνήθως, η D.immitiscm, χωρίς επασβεστώσεις), η δημιουργία των οποίων οφείλεται σε θρομβοεμβολές και δευτερογενή κοκκιώματα και η D.repens σε υποδόρια οζίδια στην κεφαλή, τα βλέφαρα (επιπεφυκότα), τον κορμό, τα άκρα, το όσχεο κ.α. απαντάται σε οζίδια των πνευμόνων (2-3
Στη χώρα μας, κατά την τελευταία δεκαετία βρέθηκαν ενήλικα D.conjunctivae σε 5 άτομα (σε οζίδια του επιπεφυκότα, της πλάτης, του βραχίονα, της κεφαλής και του οσχέου, αντίστοιχα). Συνήθως δεν εμφανίζονται συμπτώματα και η διάγνωση του νοσήματος στηρίζεται στην ανεύρεση των ενήλικων παρασίτων στα υποδόρια οζίδια. Όταν τα παράσιτα δεν είναι δυνατόν να απομακρυνθούν χειρουργικά, καταστρέφονται με τη χορήγηση albendazole ή ivermectin.
To κείμενο συντάχθηκε με πληροφορίες από το site manolistheodoridis.com και από τη πιο κάτω βιβλιογραφία :
Χαραλαμπίδης ΣΘ. Παρασιτικά Νοσήματα των Ζώων και του Ανθρώπου. Πρωτοζωώσεις, Ελμινθώσεις, Αρθροποδώσεις. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2003.
Χαραλαμπίδης ΣΘ. Κτηνιατρική Παρασιτολογία. Πρωτόζωα, Έλμινθες, Αρθρόποδα. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2001.
Χαραλαμπίδης ΣΘ, Διάκου ΑΝ. Εργαστηριακή Διάγνωση των Παρασιτικών Νοσημάτων των Ζώων. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2001.
————————————————-
Dirofilariosis. By S. Th. Haralabidis, DVM, former Prof. of Parasitology and Parasitic Diseases, Vet.Med.Faculty, Aristotle University of Thessaloniki, Greece ([email protected]).
