Όταν πρωτοξεκινάμε στο κυνήγι η στην σκοποβολή, είμαστε λίγο πολύ όλοι μας ανοικτοί στις ρήσεις ειδικών. Μια τέτοια ρήση ήταν, θυμάμαι η γνώμη του Jack O’Connor ότι το λειόκαννο όπλο πρέπει να έχει κοντάκι από καρυδιά, με πολλά εντυπωσιακά νερά και άφθονη καλοφτιαγμένη ψάθα. Όταν τα λέει αυτά ένας διάσημος κυνηγός, και ο Jack O’Connor στην δεκατία του ’60 ήταν περίπου ο διασημότερος στον κόσμο, παρασύρεσαι και υιοθετείς απόψεις χωρίς κανένα άλλο κριτήριο εκτός του ότι το είπε ο τάδε.
Αργότερα, αφού πιάσεις τους διάσημους να λένε και καμιά δυο κοτσάνες, και έχοντας πέσει σε παγίδες που σου κόστισαν κάποια χρήματα, γίνεσαι πιο αναλυτικός προς ορισμένες απόψεις.
Η ψάθα είναι μια από τις περιπτώσεις που χρειάζεται μια πιο αντικειμενική ανάλυση για να αποφεύγουμε τις παγίδες.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ
Για αυτούς που δεν γνωρίζουν τον όρο, η ψάθα είναι το παραλληλόγραμμο σκάλισμα που βλέπουμε στο κοντάκι και στην πάπια των όπλων. Αυτό το κόψιμο γίνεται με ειδικά εργαλεία και μετριέται σε γραμμές ανά ίντσα, όσο πιο πολλές γραμμές ανά ίντσα τόσο πιο πυκνή είναι η ψάθα, τόσο πιο μικρά τα ρομβοειδή σχήματα (τα διαμάντια που λέμε) και τόσο πιο μεγάλη τέχνη και ακρίβεια χρειάζεται στην κατασκευή.
Υπάρχουν πολλά σχήματα ψάθας. Τα πιο γνωστά είναι το μονοκόμματο αγγλικό, όπου όλα τα διαμάντια είναι όμοια. Πιο εντυπωσιακό είναι το γαλλικό σχήμα που αφήνει μερικά διαμάντια επίπεδα και σπάει τη μονοτονία του συνόλου. Επίσης το περίγραμμα της ψάθας παίζει ρόλο. Το περίγραμμα γίνεται με άλλο εργαλείο και μπορεί να είναι μια ή περισσότερες γραμμές που περιβάλλουν μια έκταση ψάθας. Η δε διαμόρφωση του τμήματος του κοντακιού μπορεί να πάρει και αυτή διάφορα σχήματα χωρισμένα μεταξύ τους με κενά ή να αποτελείται από ενιαία τμήματα.
Παραδόξως η πιο δύσκολη ψάθα, και συνεπώς η πιο ακριβή σε εργατοώρες, είναι η ενιαία ψάθα που δεν έχει περίγραμμα αλλά τα διαμάντια τελειώνουν εκεί που αρχίζει το ασκάλιστο κοντάκι. Παράδοξο αυτό, διότι η χάραξη της περιμετρικής γραμμής δείχνει να είναι κάπως πιο περίπλοκη. Δεν είναι. Η δυσκολία στην κατασκευή είναι να ελέγξει ο μάστορας τη διαδρομή του εργαλείου και να μην το αφήσει να του ξεφύγει και χαράξει πέρα από τα όρια. Η περιμετρική γραμμή τείνει να καλύψει τέτοια γλιστρήματα.
Και μιας και αναφερόμαστε σε παράδοξα, αξίζει να πούμε ότι πολύ ακριβά ευρωπαϊκά όπλα έχουν ψάθα μέτριας ποιότητας. Δεν είναι σπάνιο να δεις γλιστρήματα του εργαλείου σε ένα πανάκριβο αγγλικό όπλο. Αυτό, από την ευρωπαϊκή σκοπιά, δεν είναι μοιραίο, οι Ευρωπαίοι πελάτες και κατασκευαστές δεν δίνουν τόσο μεγάλη σημασία στην ψάθα σαν στοιχείο αισθητικής. Οι Αμερικάνοι έχουν εντελώς αντίθετη άποψη, επιμένουν η ψάθα να είναι άψογη και είναι έτοιμοι να πληρώσουν την ώρα και την τέχνη που χρειάζεται να γίνει τέλεια η ψάθα. Έχω εξετάσει πολλά όπλα, και έχω δει φωτογραφίες χιλιάδων όπλων, και ψάθα σαν αυτή που κάνουν οι Αμερικανοί κοντακάδες, όπως ο Μόντε Κένεντι και κάποιοι άλλοι, δεν έχω δει από κανέναν Ευρωπαίο. Αυτή η ιδιομορφία της αμερικάνικης αγοράς μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι ο Αμερικάνος πελάτης είναι “οπτικός”, του αρέσει η μόστρα και το εντυπωσιακό εφέ, ενώ ο Ευρωπαίος ψάχνει για άλλα πράγματα.
Οι Αμερικάνοι, με πρωτοπόρο την Winchester, εφηύραν τη μηχανικά κομμένη ψάθα. Ειδικά μηχανήματα με μικρούς κοπτικούς δίσκους κόβουν την ψάθα αυτόματα και γρήγορα. Η άλλη μεγάλη αμερικάνικη εταιρεία, η Remington, εφάρμοζε τη πρεσσαριστική ψάθα που απέδιδε το σχήμα σε αρνητικό στο όπλο, με τα διαμάντια ανάποδα. Η μηχανοποίητη ψάθα δεν είναι άσχημη, συχνά είναι πολύ καλύτερη από την αδιάφορα κατασκευασμένη χειροποίητη.
Τώρα η λέξη χειροποίητη για την ψάθα χρειάζεται εξήγηση. Η ψάθα είναι συνήθως δουλειά ειδικευμένων εργατριών που δουλεύουν σπίτι τους και φτιάχνουν ψάθες για διάφορους κατασκευαστές. Η ταχύτητα με την οποία δουλεύει μια τέτοια τεχνίτης είναι εντυπωσιακή. Το 1982 είχα συνοδεύσει τον φίλο μου Φάμπιο Καστελλάνι σε ένα γύρο που έκανε στις “ψαθούδες” του. Ενώ μιλούσε και εξηγούσε σε μια κυρία ποιος ήμουν και τι έκανα εκεί, αυτή είχε αρχίσει και είχε τελειώσει την ψάθα στην μια μεριά ενός σουπερποζέ. Της είχε πάρει δύο-τρία λεπτά η μια πλευρά! Η ψάθα όλου του όπλου, κοντάκι πάπια, ήταν έτοιμη σε ένα τέταρτο. Με τέτοια ταχύτητα οι μικροατέλειες είναι αναπόφευκτες και σε τέτοια κλίμακα κατασκευής ίσως η μηχανή να είναι πιο αποτελεσματική μέθοδος.
ΤΙ ΚΑΝΕΙ
Ο σκοπός της ψάθας είναι να δημιουργήσει μια αντιολισθητική επιφάνεια στο κοντάκι για να μην γλιστρά το χέρι μας, ειδικά όταν είναι ιδρωμένο ή όταν βρέχει. Η ψάθα κάνει και κάτι άλλο που δεν είδα να μνημονεύεται αλλά το ανακάλυψα μόνος μου μετά από οδυνηρότατη εμπειρία- η ψάθα γατζώνει το χέρι και καθώς κλωτσά το όπλο το παρασύρει προς τα πίσω και δεν αφήνει να το κτυπήσει ο υποφυλακτήρας της σκανδάλης. Δεν έχει πόνο που να συγκρίνεται με το κτύπημα του υποφυλακτήρα στο μέσο δάχτυλο.
Αλλά. Πάντα υπάρχει το αλλά. Αν τι κοντάκι έχει τις σωστές διαστάσεις και σχήμα, δεν υπάρχει περίπτωση να κτυπήσει το δάχτυλο.Μετά είναι η ψάθα στην πάπια του πλαγιόκαννου και του κλασικού κυνηγετικού σουπερποζέ. Σύμφωνα με τις διδαχές των μεγάλων προπονητών το χέρι αγκαλιάζει τις κάννες ΜΠΡΟΣΤΑ από την πάπια, άρα τι σκοπό έχει η ψάθα στην πάπια;Κανένα, προφανώς είναι εκεί για την αισθητική ευχαρίστηση του χρήστη.
Στη λαβή του κοντακιού έχει τη χρησιμότητα της αντιολισθητικής επιφάνειας αλλά όχι για όλους τους χρήστες. Πρόσφατα άρχισαν να εμφανίζονται όπλα πολύ γνωστών κατασκευαστών σκοπευτικών όπλων, όπως π.χ. της Perazzi, χωρίς ψάθα στη λαβή και στην πάπια αν αυτή είναι η επιθυμία του αγοραστή. Η ιδέα άρεσε και τώρα είναι όλο πιο συχνή η θέα του σκοπευτικού δίκαννου με λεία ξύλα.
Μια άλλη αλήθεια για την ψάθα είναι ότι αργά ή γρήγορα γεμίζει με λάσπες και χώματα και κάποτε χρειάζεται να ξανακοπεί. Γύρω από το λεπτό λαιμό του κοντακιού υπάρχει όριο στις πόσες φορές μπορεί να κοπεί η ψάθα, μην ξεχνάτε ότι ο καθαρισμός της ψάθας γίνεται με επανακοπή που αφαιρεί λίγο ξύλο.
Όταν έφτιαχνα το κοντάκι για ένα σουπερποζέ Browning αποφάσισα να μην βάλω ψάθα. Τότε ήταν τολμηρή απόφαση. Άφησα τη λαβή ελάχιστα πιο χοντρή για να έχει καλό πιάσιμο το χέρι αλλά χωρίς ψάθα. Είναι το όπλο που χρησιμοποιώ περισσότερο από κάθε άλλο και η έλλειψη ψάθας δεν με έχει ενοχλήσει καθόλου, ούτε το χειμώνα ούτε το καλοκαίρι όταν ρίχνω σε πιάτα με ιδρωμένα χέρια. Η εμπειρία με το γυμνό κοντάκι με οδήγησε να αφήσω και χωρίς ψάθα το Μαρτίνι που ανασκεύασα. Έχω συνηθίσει πια χωρίς ψάθα και η παρουσία της με ξενίζει. Παράλληλα ακούω με ενδιαφέρον τις εντυπώσεις ανθρώπων που βλέπουν αυτά τα δύο όπλα και σχολιάζουν πόσο όμορφα φαίνονται χωρίς ψάθα. Πρόκειται για υποκειμενικές δηλώσεις αισθητικής, τίποτε παραπάνω, αλλά είναι ενδιαφέρουσες όταν τις βάζεις δίπλα από τις ρήσεις των ειδικών ότι η ψάθα είναι από τα απαραίτητα στοιχεία αισθητικής. Η αισθητική είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικό θέμα, δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό.
Σε τελική ανάλυση η ψάθα έχει χρησιμότητα για όσους πραγματικά βρίσκουν ότι τη χρειάζονται και ειδικά σε τύπους όπλων που το αριστερό χέρι πιάνει την πάπια εκεί που έχει ψάθα-καραμπίνες και σκοπευτικά σουπερποζέ. Για κυνηγούς και σκοπευτές που βρίσκουν ότι κουμαντάρουν το λείο κοντάκι καλύτερα, σαφώς η ψάθα δεν χρειάζεται. Πέρα από αυτά υπάρχει και η αισθητική εκτίμηση που ίσως είναι και ο πιο σημαντικός παράγοντας και, ότι και να λέει η πρακτική, η ζυγαριά τείνει να γέρνει προς το όμορφο όπλο.
του Νικήτα Κυπρίδημου
Το άρθο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΚΥΝΗΓΙ & ΣΚΟΠΟΒΟΛΗ (Τεύχος 95, Ιανουάριος 1996). Στο ihunt.gr αναδημοσιεύτηκε με την άδεια του του κ. Κυπρίδημου. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια του.
