Συνεχίζεται εδώ η συνοπτική αναφορά στο μεγάλο θέμα της μολυβδίασης, για το οποίο ελάχιστα έχει ενημερωθεί ο κυνηγετικός κόσμος στην Ελλάδα, ωστόσο σε άλλες χώρες απασχολεί ιδιαίτερα τους κυνηγούς και τους αρμόδιους φορείς για τη θήρα και τη δημόσια υγεία. Εδώ θα επιχειρηθεί μια σύντομη ανασκόπηση των σημαντικότερων και πιο πρόσφατων ερευνών, χωρίς όμως να είναι εφικτή η εξάντληση του θέματος.
Είναι γενικά γνωστό ότι οι επιπτώσεις του μολύβδου στην ανθρώπινη υγεία είναι σοβαρές. Επιπτώσεις μπορεί να προκύψουν ακόμη και σε πολύ χαμηλά επίπεδα δόσης και όταν τα κλινικά συμπτώματα δεν είναι ακόμα εμφανή. Επιδημιολογικές έρευνες αποκάλυψαν ότι ακόμα και χαμηλή έκθεση σε Pb (<10 μg/l στην κυκλοφορία του αίματος) είναι ιδιαίτερα επιζήμιες σε έμβρυα και παιδιά, εμποδίζοντας την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος και προκαλούν μόνιμες αρνητικές επιπτώσεις στη γνωστική λειτουργία, συμπεριφορά και μείωση του δείκτη IQ (Lanphear κ.α. 2005, Chandramouli κ.α. 2009).
Σε ενήλικες, η χαμηλή έκθεση σε Pb επηρεάζει τη βραχύχρονη λεκτική μνήμη, προκαλεί ψυχιατρικά συμπτώματα και εξασθένηση της χειρωνακτικής ικανότητας (Weisskopf κ.α. 2007). Επιπλέον, παρατηρείται αυξημένη συστολική αρτηριακή πίεση, αυξημένος κίνδυνος του μυοκαρδίου και κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου, καρκίνος και νεφροπάθειες (Huang κ.α. 2013).
Τα ευρήματα αυτά οδήγησαν τις διεθνείς υγειονομικές αρχές να απορρίψουν ένα ασφαλές όριο έκθεσης σε Pb, και να υποστηρίξουν έντονα τη μείωση πρόσληψης Pb όσο το δυνατόν περισσότερο, ειδικά για τις πιο ευαίσθητες κατηγορίες (βρέφη, παιδιά και έγκυες γυναίκες).
Σημειώνεται ότι ο Pb βιοσυσσωρεύεται, δηλαδή μεταφέρεται στους μαλακούς ιστούς, στο ήπαρ, τα νεφρά και στο μυελό των οστών, όπου συσσωρεύεται με την πάροδο του χρόνου, αυξάνεται η συγκέντρωση, και οδηγεί σε μελλοντικές επιπτώσεις (Lanphear κ.α. 2018). Υψηλά επίπεδα απορρόφησης Pb καταγράφονται στα παιδιά και όχι στους ενήλικες. Οι ενήλικες μπορεί να απορροφήσουν το 3-10% της από του στόματος δόσης υδατοδιαλυτού Pb, ενώ για τα παιδιά, μπορεί να ανέρχεται σε 40-50% (Kabata-Pendias & Szteke 2015).
Λόγω των αυστηρών κανονισμών και των ελέγχων, τα επίπεδα Pb στα τρόφιμα έχουν μειωθεί τα τελευταία έτη, αλλά σε κάποιες κατηγορίες τροφίμων παραμένουν υψηλά, μια τέτοια κατηγορία θεωρείται ότι είναι αυτή των θηρευμένων με βλήματα μολύβδου θηραμάτων.
Έκθεση του κρέατος των θηραμάτων στο μόλυβδο
Σε κρέας θηρευμένου αγριόχοιρου και φασιανού καταγράφηκαν συγκεντρώσεις Pb 100 φορές πάνω από το χοιρινό εκτρεφόμενο κρέας και 28 φορές πάνω από το κρέας του κοτόπουλου, αντίστοιχα. Τα αποτελέσματα αυτά οφείλονται στη χρήση μολύβδινων βλημάτων. Υψηλές τιμές Pb εντοπίζονται και σε άλλα είδη θηραμάτων, όπως το ελάφι όσο και σε θηρευμένα πτηνά (Tsuji κ.α. 1999, Johansen κ.α. 2004, Cornatzer κ.α. 2009, Pain κ.α. 2010).
Στο κρέας ελαφιών εντοπίζεται μεγάλος αριθμός ρινισμάτων, ακόμα και σε απόσταση >45 cm από το κανάλι εισόδου του βλήματος. Στις ακτινογραφίες αναφέρεται ότι ο Pb εντοπίζεται σαν πιπέρι σκορπισμένο στο κρέας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα θραύσματα είναι πολύ μικρά και δύσκολα εντοπίζονται ή αφαιρούνται κατά τη διάρκεια προετοιμασίας του κρέατος (Grund κ.α. 2010, Knott κ.α. 2010, Lindboe κ.α. 2012).
Σε 30 ελάφια που θηρεύτηκαν με βλήμα μολύβδου εντοπίστηκαν κατά μέσο όρο 136 θραύσματα μολύβδου, και με ευρεία διασπορά. Σε εκτρεφόμενους χοίρους όπου ταΐστηκαν με αυτό το κρέας αυξήθηκε η συγκέντρωση μολύβδου στο αίμα τους από 0,63 µg/l σε 2,29 µg/l (Hunt κ.α. 2009).
Σχήμα 1. Θρυμματισμός μολύβδινου βλήματος (αριστερά) σε σύγκριση με μη μολύβδινο.
Το πρόβλημα θεωρείται ακόμα μεγαλύτερο στα πτηνά επειδή αυτά θηρεύονται από πολλά σκάγια αντί από ένα βλήμα. Τα σκάγια θρυμματίζονται ανάλογα προκαλώντας μια μεγάλη ποσότητα μικροσκοπικών θραυσμάτων και σωματιδίων (Mateo κ.α. 2011, Andreotti & Borghesi 2013). Η ακτινογραφία 59 θηρευμένων μπεκατσών από Ιταλούς κυνηγούς έδειξε υπολείμματα σκαγιών στις 57 από τις 59 μπεκάτσες (96,6%). Οι ακτινογραφίες αποκάλυψαν συνολικά 215 ολόκληρα σκάγια και 125 θέσεις θρυμματισμού των σκαγιών. Οι περισσότερες θέσεις θρυμματισμού (75,7%) περιείχαν μικροσκοπικά σωματίδια (<1 mm). Το συνολικό εκτιμώμενο φορτίο Pb κυμαινόταν από 45 έως 52 mg/100g υγρού βάρους, τα περισσότερα από τα οποία (84,6%) σε βρώσιμα μέρη.
Σχήμα 2. Ακτινογραφία θηρευμένης μπεκάτσας, μπορούν να αναγνωριστούν ένα ολόκληρο σκάγι και έξι θέσεις θρυμματισμού σκαγιών μέσα στους κύκλους (από Andreotti & Borghesi 2013).
Κίνδυνοι για την υγεία των κυνηγών
Ο διαχεόμενος Pb στο κρέας, απορροφάται, κατά ένα μέρος, μέσω του πεπτικού συστήματος του ανθρώπου. Τα γαστρικά υγρά και το μαγείρεμα διευκολύνουν την απορρόφηση (Mateo κ.α. 2007, 2011, Hunt κ.α. 2009). Ωστόσο κατά πόσο τελικά υπάρχουν επιπτώσεις για την υγεία είναι ένα πολύπλοκο θέμα που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
Σε έρευνα από τα Κέντρα Ελέγχου Νόσων και το Υπουργείο Υγείας της Βόρειας Ντακότα εξετάστηκε το αίμα 738 καταναλωτών κρέατος αγρίων θηραμάτων, βρέθηκε ότι οι καταναλωτές είχαν κατά 0,30 µg/l μεγαλύτερη συγκέντρωση μολύβδου στο αίμα τους. Η αύξηση αυτή δε φαίνεται εκ πρώτης υψηλή, όμως λόγω της απορρόφησης και βιοσυσσώρευσης του Pb, ιδίως στα παιδιά, το Τμήμα Υγείας της Βόρειας Ντακότα εξέδωσε την προειδοποίηση ότι έγκυες γυναίκες και παιδιά κάτω των 6 ετών δεν πρέπει να καταναλώνουν κρέας ελαφιού όταν θηρεύεται με βλήματα μολύβδου. Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικες πρέπει να λάβουν μέτρα για να ελαχιστοποιήσουν την πιθανή έκθεσή τους στο μόλυβδο (συχνότητα κατανάλωσης, όσο το δυνατόν καθαρισμός).
Σε όλες τις ΗΠΑ, οι κρατικοί οργανισμοί άγριας πανίδας δοκιμάζουν εναλλακτικές επιλογές και ενθαρρύνουν τους κυνηγούς να στραφούν σε πυρομαχικά χωρίς μόλυβδο. Σε 30 πολιτείες των ΗΠΑ περιορίζεται η χρήση πυρομαχικών μολύβδου. Στο Όρεγκον οι κυνηγοί δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν βλήματα μολύβδου σε αρκετές δημόσιες εκτάσεις.
Στην Καλιφόρνια επιβλήθηκε απαγόρευση μολύβδου σε όλη την επικράτειά της. Στην Αριζόνα, τα πυρομαχικά χωρίς μόλυβδο είναι δωρεάν σε ορισμένες περιοχές. Στη Μινεσότα, οι θηροφύλακες ενημερώνουν στα σκοπευτήρια τους κυνηγούς, συγκρίνουν σφαίρες χαλκού και μολύβδου, και καταδεικνύουν στην πράξη τη συμπεριφορά των μολύβδινων βλημάτων.
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) όρισε ως «καταναλωτές υψηλού επιπέδου μολύβδου» τους ενήλικες που καταναλώνουν κατά μέσο όρο τουλάχιστον 200 γρ. κρέας θηραμάτων την εβδομάδα και αυτή η πρόσληψη είναι πιθανό να έχει επιπτώσεις για την υγεία τους. Στην Ολλανδία και Δανία απαγορεύεται εντελώς η χρήση μολύβδου στο κυνήγι. Ωστόσο σχετικά λίγες μελέτες έχουν διεξαχθεί στην Ευρώπη για να αξιολογήσουν το ζήτημα της μολυβδίασης στους κυνηγούς (Green & Pain 2019).
Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο διεθνές περιοδικό Food Control από Ισπανούς (Sevillano-Cano κ.α. 2021). Εξετάστηκαν οι συγκεντρώσεις Pb στο στήθος θηρευμένων φασών (n = 27), τρυγονιών (n = 21) και κελαηδότσιχλων (n = 35). Για τη φάσα και το τρυγόνι χρησιμοποιήθηκε κυρίως 7αρι σκάγι, ενώ για τις τσίχλες 8άρι. Μεταξύ των ειδών δεν εντοπίστηκε σημαντική διαφοροποίηση ως προς τη συγκέντρωση μολύβδου, ενώ σε κάποια άτομα παρατηρήθηκε ότι η συγκέντρωση αυξανόταν σοβαρά από 0,2 σε 16,2-47,2 mg/kg.
Η εκτίμηση κινδύνου έδειξε ότι η κατανάλωση κρέατος από τα παραδοσιακά αυτά θηράματα της Μεσογείου δεν αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για την υγεία των ενηλίκων και των παιδιών στο πλαίσιο της συνήθους κατανάλωσης και εφόσον το θήραμα έχει καταβληθεί από περίπου τέσσερα σκάγια. Ωστόσο θηράματα που φέρουν πολλαπλά τραύματα θα πρέπει να θεωρούνται ακατάλληλα για κατανάλωση.
Συμπερασματικά, το σημαντικό αυτό θέμα, το οποίο αφορά την ασφάλεια για εκατομμύρια κυνηγούς, δεν έχει επαρκώς μελετηθεί. Επίσης δεν μπορεί να μπει εύκολα κάτω από το χαλί από τους αρμόδιους φορείς, αν θέλουν να είναι σοβαροί και λαμβάνοντας υπόψη ότι η υγεία είναι ύψιστο αγαθό. Στη σύντομη αυτή ανασκόπηση μπορεί να ειπωθεί ότι: α) παιδιά (ιδίως κάτω των έξι ετών) και έγκυες γυναίκες αναγκαίο είναι να προστατευτούν από οποιαδήποτε έκθεση, β) αναγκαίος είναι ο άμεσος και όσο το δυνατόν καλός καθαρισμός του κρέατος των θηραμάτων, γ) τα θηράματα θα πρέπει να αποφεύγεται να βάλλονται σε πολύ κοντινές αποστάσεις, και δ) να επιδιωχθεί – εξεταστεί η δυνατότητα αντικατάστασης του μολύβδου, ιδίως από τους κυνηγούς που κάνουν συχνή κατανάλωση κρέατος θηραμάτων.
Του Δρος Χρήστου Κ. Σώκου για το iHunt.gr
Διαβάστε επίσης : ΜΟΛΥΒΔΙΑΣΗ μέρος Α: επιπτώσεις στο θήραμα
