Νεότεροι κυνηγοί, υψηλότερου εκπαιδευτικού επιπέδου και αστικής καταγωγής, τείνουν να βλέπουν το κυνήγι ως τρόπο ζωής, καθώς, όπως λένε, τούς βοηθά ν’ αναζητούν διέξοδο από την καθημερινότητα, αλλά και τους δίνει τη δυνατότητα της βαθύτερης πνευματικής αναζήτησης. Αυτοί που βλέπουν το κυνήγι ως τρόπο ζωής επιλέγουν κυρίως πτερωτά θηράματα σε αντίθεση μ’ αυτούς που το βλέπουν ως απλό άθλημα και θέτουν στο στόχαστρό τους θηράματα τριχωτά.
Η ηλικία και ο τρόπος επαφής με το κυνήγι ασκούν, επίσης, επιρροή. Όσοι ήρθαν σε επαφή με το κυνήγι σε νεότερη ηλικία και από οικεία πρόσωπα (γονείς και συγγενείς) είναι αυτοί που βλέπουν το κυνήγι ως εναλλακτικό ή συμπληρωματικό, βαθύτερο, τρόπο ζωής.
Τα παραπάνω αποτελούν ορισμένα από τα βασικά συμπεράσματα μελέτης, που εξετάζει την πρόσληψη του κυνηγιού ως τρόπου ζωής, αθλήματος ή χόμπι. Η εργασία αποτελεί προϊόν συνεργασίας του Νίκου Χασάναγα, Δασάρχη του Πανεπιστημιακού Δάσους Περτουλίου, του Περικλή Μπίρτσα, επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος (Εργαστήριο Άγριας Πανίδας) του ΤΕΙ Λάρισας και του Χρήστου Σώκου, επιστημονικού συνεργάτη της Διεύθυνσης Έρευνας και Τεκμηρίωσης, της Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Μακεδονίας και Θράκης.
“Δασοπονία δεν σημαίνει μόνο ξυλοπονία. Το δάσος έχει ποικίλες λειτουργίες και αξίες. Γι’ αυτό, εδώ και χρόνια έχει καθιερωθεί διεθνώς ο όρος ‘πολυλειτουργική δασοπονία’ (multifunctional forestry). Μια τέτοια λειτουργία, σύμφωνα με τον ίδιο είναι και το κυνήγι. Οι κυνηγοί αποτελούν μια κοινωνία με ιδιαίτερους κώδικες αξιών, δομές, υποκατηγορίες και τεχνογνωσία”, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Χασάναγας.
Απαντώντας στο ερώτημα που συχνά απαντάται σχετικά με το κυνήγι- “τι αξίες μπορεί να έχει κάτι τόσο βάρβαρο”- ο κ. Χασάναγας σημειώνει πως το κυνήγι είναι σαφώς λιγότερο “βάρβαρο” από τη σφαγή ενός ζώου στο σφαγείο, απ’ όπου δεν έχει καμιά δυνατότητα διαφυγής και το οποίο συχνά διαβιεί υπό συνθήκες κάθε άλλο παρά “ευζωίας”, σε αντίθεση με τα ελεύθερα υποψήφια θηράματα των κυνηγών. “Επομένως, μόνο οι κατ’ ιδεολογία φυτοφάγοι είναι συνεπείς προς τον εαυτό τους, όταν χαρακτηρίζουν το κυνήγι ως ‘βάρβαρο’ και ‘άξιο απαγόρευσης’”, υπογραμμίζει ο κ. Χασάναγας.
Η μελέτη έδειξε ότι το 26% των κυνηγών θεωρούν ότι ανήκουν στη μικρομεσαία τάξη, το 60% στη μεσαία, ενώ το 8% στο μεγαλομεσαίο κοινωνικό στρώμα. Το 10,3% είναι απόφοιτοι δημοτικού, το 32,4% απόφοιτοι μέσης εκπαίδευσης και το 2,6% απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
“Γενικά, φαίνεται μια εμφανής επίδραση της ηλικίας, της αγροτικής δραστηριότητας, του αισθήματος κοινωνικής τάξης και του εκπαιδευτικού επιπέδου”, επισημαίνει ο Δασάρχης του Πανεπιστημιακού Δάσους Περτουλίου.
Παρατηρείται ότι οι νεότεροι κυνηγοί βλέπουν το κυνήγι περισσότερο ως τρόπο ζωής παρά ως ένα απλό χόμπι, καθώς αναζητούν σοβαρά έναν εναλλακτικό κόσμο ως διαφυγή από τη μονοτονία ή το άγχος της σύγχρονης ζωής.
Επιπλέον, οι νεότεροι κυνηγοί είχαν την ευκαιρία να μεγαλώσουν σ’ ένα περιβάλλον με αρκετές υλικές ανέσεις κι όχι σε ανέχεια. Έτσι, είχαν την “πολυτέλεια” να αναζητήσουν περαιτέρω πνευματικές αξίες στο κυνήγι και να μην το βλέπουν ως ένα απλό άθλημα, που συνιστά δοκιμή δυνάμεων. Παράλληλα, προς την ίδια κατεύθυνση συνεπιδρά και το αυξημένο εκπαιδευτικό επίπεδο, όπως και το αίσθημα υψηλού κοινωνικού στρώματος.
Αγρότες και κυνήγι
Οι αγρότες, αναφέρουν οι ερευνητές, βλέπουν το κυνήγι ως ένα εναλλακτικό χόμπι για περαιτέρω πορισμό τροφής ή χαλάρωση από τις αγροτικές εργασίες, χωρίς να αισθάνονται βαθύτερες αξίες ενός τρόπου ζωής σ’ αυτό. Κάτι τέτοιο θα ήταν δύσκολο, καθώς το κυνήγι αποτελεί μια δραστηριότητα αρκετά κοντινή από πλευράς περιεχομένου και τοπίου προς τον αγροτικό χώρο. Ως εκ τούτου, το κυνήγι ενδέχεται να μην εκλαμβάνεται από αυτούς ως ένας διαφορετικός τρόπος ζωής.
Η φάση της ζωής, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο εισάγεται κάποιος σε μια δραστηριότητα και αποκτά την πρώτη εντύπωση, διαδραματίζει συχνά καθοριστικό ρόλο στον τρόπο που την προσλαμβάνει.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της εργασίας, φαίνεται ότι, όσο αργότερα στη ζωή του έρχεται κάποιος σε επαφή με το κυνήγι (δηλ. είτε λαμβάνει το πρώτο γενικό ερέθισμα είτε συνοδεύει άλλον κυνηγό ή πυροβολεί για πρώτη φορά), τόσο πιθανότερο είναι να το προσλάβει ως κάτι πολύ πιο απλουστευμένο από τρόπο ζωής με ιδιαίτερες αξίες, δηλαδή ως άθλημα ή χόμπι.
Αυτό γίνεται κατανοητό, αν ληφθεί υπόψη ότι σε μεγαλύτερες ηλικίες, το αξιακό σύστημα και η κοσμοθεώρηση κάποιου ατόμου έχει ήδη διαμορφωθεί και αποκρυσταλλωθεί και τείνει να υιοθετήσει κάθε νέο ερέθισμα σχετικό με κυνήγι περισσότερο ως ένα απλό άθλημα ή χόμπι παρά ως τρόπο ζωής, επισημαίνεται από τους ερευνητές.
Αξιοσημείωτο είναι ακόμη ότι, όταν η πρώτη επαφή γίνεται μέσω γονέων ή συγγενών, τότε αυτό συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην πρόσληψη του κυνηγιού ως βαθύτερου τρόπου ζωής, αφού οι συγγενείς ή οι γονείς αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στη μετάδοση βαθύτερων αξιών κι αυτές μεταδίδονται συχνά πιο αποτελεσματικά, μέσω οικείων προσώπων παρά μέσω ξένων ή απλών φίλων.
Επιφανειακή πρόσληψη του κυνηγιού ως απλού αθλήματος ή χόμπι τείνει να συμβαίνει, όταν κάποιος δέχεται το καθοριστικό ερέθισμα γι’ αυτό μέσω ταινιών. Αυτό γίνεται κατανοητό αν ληφθεί υπόψη ότι στις ταινίες επικρατούν συνήθως τεχνικές λεπτομέρειες ή περιπετειώδες περιβάλλον και όχι παρουσίαση βαθύτερων αξιών.
Κυνηγετικές προτιμήσεις και συνήθειες
Εκείνοι που βλέπουν το κυνήγι ως απλό άθλημα είναι αυτοί που συνηθίζουν να κυνηγούν τριχωτά θηράματα (ζαρκάδι, αγριόχοιρο). Εν αντιθέσει, όσοι συνηθίζουν ή θα προτιμούσαν να κυνηγούν πτερωτά θηράματα (ορτύκι, μπεκάτσα, φασιανό) τείνουν να αισθάνονται το κυνήγι ως τρόπο ζωής.
Επίσης, αυτοί που θεωρούν το κυνήγι ως τρόπο ζωής είναι πιο μοναχικοί κυνηγοί, αφού μετακινούνται μόνοι τους, με το αυτοκίνητό τους, και είναι διατεθειμένοι να μετακινηθούν σε μεγαλύτερες αποστάσεις, προκειμένου να βρουν τον κυνηγότοπο της αρεσκείας τους.
Αυτή η μοναχικότητα και η τάση απομάκρυνσης από τον τόπο διαμονής, φανερώνει μια τάση αναζήτησης του τέλειου τόπου για την ανενόχλητη εφαρμογή του εναλλακτικού τρόπου ζωής, ένα αίσθημα συγκινησιακής προστασίας, που συχνά δημιουργεί η φυσική απόσταση, καθώς και μια σύνδεση του ιδανικού περιβάλλοντος για την εφαρμογή του εναλλακτικού τρόπου ζωής με γεωγραφικά χαρακτηριστικά.
Ειδικότερα, οι κυνηγοί που θεωρούν το κυνήγι ως τρόπο ζωής προτιμούν τόπους που έχουν περισσότερη ησυχία παρά τόπους που έχουν πολλά θηράματα.
Σημαντική είναι η γενική τάση προτίμησης για χρήση κυνηγετικών μέσων διαφορετικών από τα συμβατικά που επιβάλλει η επικρατούσα κυνηγετική πρακτική ή ο νόμος. Αυτοί που βιώνουν το κυνήγι ως τρόπο ζωής θα ήθελαν να δοκιμάσουν τόξο (απλό και μηχανικό), ραβδωτό όπλο και αεροβόλο, και έχουν ήδη χρησιμοποιήσει εμπροσθογεμές όπλο.
Αναζητούν, δηλαδή, μέσα στο πλαίσιο αυτού του εναλλακτικού τρόπου ζωής νέες εμπειρίες και δοκιμασίες των ικανοτήτων τους στην τεχνική πλευρά του κυνηγιού. Παράλληλα, εμφανίζονται να έχουν όσο γίνεται μεγαλύτερη πληθώρα όπλων προκειμένου να διατηρούν συνεχώς στο σπίτι τους ένα περιβάλλον ιδιαίτερης κουλτούρας και κυνηγετικού κλίματος. Με τον τρόπο αυτό, ενσωματώνουν διαρκώς την ιδέα και την αίσθηση του κυνηγιού στη γενικότερη ζωή τους.
Ταυτόχρονα, προτιμούν να αγοράζουν κυνηγετικό όπλο βάσει συστάσεων από γνωστό πρόσωπο, το οποίο εμπιστεύονται και μοιράζεται κοινά ενδιαφέροντα και κοινό πρίσμα πρόσληψης του κυνηγιού, βάσει περιοδικών που τους επιτρέπουν να εμβαθύνουν στις λειτουργικές και άλλες λεπτομέρειες του όπλου ή στα τοπία με τα οποία συνδέεται το όπλο διαφημιστικά, βάσει προσωπικής δοκιμής, για επιβεβαίωση και αποφυγή οχλήσεων κατά τη χρησιμοποίηση, καθώς και βάσει της αισθητικής εμφάνισης του όπλου, η οποία διασφαλίζει την ενίσχυση της ιδέας του κυνηγιού ως τρόπου ζωής με στοιχεία καλαισθησίας.
Εκείνο που αποτελεί κριτήριο έλξης για όσους είναι κυνηγοί από χόμπι και όσους κυνηγούν για να βιώσουν έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής, είναι η τεχνική απλότητα του όπλου, καθώς ένα απλό όπλο δεν προσφέρει δυνατότητα για ανάπτυξη νέων γνώσεων και δεξιοτήτων. Σ’ αυτές απορροφώνται συνήθως οι κυνηγοί που βλέπουν το κυνήγι ως τρόπο ζωής και όχι ως απλό χόμπι.
Από τα αποτελέσματα της εργασίας αναδεικνύεται μια τάση για διατήρηση της οικογενειακής παράδοσης του κυνηγιού από όσους θεωρούν το κυνήγι ως τρόπο ζωής. Μάλιστα, η τάση αυτή εκδηλώνεται με επιθυμία μύησης σ’ αυτό όχι μόνο του γιου αλλά και της κόρης της οικογένειας. Αξιοσημείωτο είναι το τελευταίο στοιχείο, αφού το κυνήγι είναι μια ανδροκρατούμενη δραστηριότητα.
Όσοι το θεωρούν ως απλό χόμπι θα απέτρεπαν την κόρη τους από το να ασχοληθεί με αυτό, καθώς το βλέπουν ως έναν απλό τρόπο εκτόνωσης, ο οποίος αφού “έτυχε” να ανδροκρατηθεί πρέπει να παραμείνει ανδροκρατούμενος και δεν έχει αξίες τόσο σημαντικές να καλλιεργήσει στους ανθρώπους ώστε να αξίζει τον κόπο να γίνει η τόσο “ριζοσπαστική” διάδοση του και στο έτερο φύλο.
Παράλληλα, το κυνήγι το έχουν συνδέσει μόνο με τις φυσικές συνθήκες, τις τεχνικές δεξιότητες των όπλων, τα δύσκολα ωράρια και την επιθετική-αρπακτική συμπεριφορά απέναντι στα θηράματα (και ενδεχομένως μερικές φορές μεταξύ των κυνηγών), που το καθιστούν “ακατάλληλο” ή “αταίριαστο” για γυναίκες.
Όσοι θεωρούν το κυνήγι ως απλό άθλημα, το αντιμετωπίζουν εν μέρει ως μια δραστηριότητα πρόσκαιρου χαρακτήρα, με την οποία “έτυχε” να ασχοληθούν οι ίδιοι, επειδή απλά δεν είχαν κάτι καλύτερο ή επειδή αισθάνονται την ανάγκη μιας πρόσκαιρης άθλησης (η οποία μάλιστα κοστίζει ιδιαίτερα σε χρήμα και χρόνο) και δεν θεωρούν ότι αξίζει τον κόπο να τη μεταδώσουν ούτε καν στον γιό τους.
Εκείνοι που επιθυμούν να μυήσουν στο κυνήγι τα παιδιά τους, και ιδιαίτερα τις κόρες τους, είναι όσοι θεωρούν το κυνήγι ως βαθύτερο τρόπο ζωής, με ιδιαίτερες αξίες, που υπερβαίνουν την απλή ανάγκη για διαφυγή από το άγχος ή τη μονοτονία, την αυτοεπίδειξη και το φράγμα του κοινωνικού φύλου.
Από την εργασία προκύπτει μια σαφής τάση όσων θεωρούν το κυνήγι ως τρόπο ζωής, να δίνουν θέση εξέχουσας προτεραιότητας στην πολιτική ατζέντα του κυνηγιού και της διαχείρισης άγριας πανίδας, την “ανεπαρκή διαχειριστική πολιτική” και την “έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού”.
Το πρώτο σημείο είναι αρκετά γενικό και υπαγορεύει μια βαθύτερη ανάγκη εκτενούς αλλαγής σε αυτό το πολιτικό πεδίο. Το δεύτερο σημείο μπορεί να έχει μόνο μακροπρόθεσμα- και όχι άμεσα- αλλά πιο μόνιμα αποτελέσματα, αφού επικεντρώνεται κατ’ αρχήν στη διαμόρφωση του θεσμικού ανθρώπινου δυναμικού και κατ’ επέκταση στοχεύει σε αλλαγή νοοτροπίας και όχι νομοθεσίας.
Αυτή η μακροπρόθεσμου χαρακτήρα πολιτική θέση συμβαδίζει με τη θεώρηση του κυνηγιού ως τρόπου ζωής, η οποία προϋποθέτει, επίσης, μακροπρόθεσμες προσδοκίες βελτίωσης και κατ’ επέκταση προϋποθέτει υπομονή και επιμονή.
Εν αντιθέσει, όσοι θεωρούν το κυνήγι ως άθλημα βλέπουν ως κυριότερο πρόβλημα την έλλειψη θηροφυλάκων, καθώς με την επίλυση του προβλήματος αυτού επέρχονται άμεσα ικανοποιητικά αποτελέσματα για τους “αθλούμενους”, που επιθυμούν να προστατευθεί ο πληθυσμός θηραμάτων από τυχόν λαθροθήρες.
Όμοια είναι και η στάση των κυνηγών απέναντι σε επιμέρους διαχειριστικά μέτρα. Όσοι βλέπουν το κυνήγι ως τρόπο ζωής φέρονται να επιθυμούν και πάλι μακροπρόθεσμα μέτρα, με πιο μόνιμα αποτελέσματα, όπως βελτίωση ενδιαιτήματος και έλεγχο αρπάγων.
Απεναντίας, όσοι αντιμετωπίζουν το κυνήγι ως άθλημα ή χόμπι, τείνουν να προτιμούν πιο άμεσα μέτρα που θεωρούν ότι απαιτούν λιγότερη υπομονή για να αποδώσουν, όπως απελευθερώσεις, εντονότερη θηροφύλαξη και ρίψη τροφής.
Χρήση μέσων εξειδικευμένης ενημέρωσης για το κυνήγι
Ανάλογα με το θηρευτικό αξιακό σύστημα διαφοροποιούνται οι στάσεις των κυνηγών και ως προς τα μέσα εξειδικευμένης ενημέρωσης που επιλέγουν. Όσοι θεωρούν το κυνήγι ως τρόπο ζωής, προτιμούν τα περιοδικά και το διαδίκτυο, τα οποία προσφέρουν μεγάλη ποσότητα συνεχώς ανανεωνόμενων πληροφοριών και ιδεών.
Ειδικά το διαδίκτυο προσφέρει εύκολα τη δυνατότητα και για διεθνή ενημέρωση ή ακόμη και ανταλλαγή απόψεων. Με τον τρόπο αυτό, αυτοί οι κυνηγοί δοκιμάζουν, ενισχύουν ή εμπλουτίζουν τις απόψεις περί βαθύτερων αξιών του κυνηγιού και βρίσκουν άλλους κυνηγούς, με όμοιες θέσεις και αξίες.
Οι κυνηγοί που βλέπουν το κυνήγι ως άθλημα παραμένουν στην πιο απλουστευμένη μέθοδο ενημέρωσης, δηλαδή στην άμεση επικοινωνία με τις κυνηγετικές οργανώσεις. Εκεί, έρχονται σε επαφή με γνωστά άτομα και λαμβάνουν έτοιμες τις βασικές πληροφορίες που θεωρούν ότι χρειάζονται (π.χ. νέα νομοθεσία, νέα όπλα, νέα μέρη κυνηγιού), χωρίς να αντιμετωπίζουν πληθώρα νέων πληροφοριών ή ιδεών που θα μπορούσε να κοστίσει “χαμένο χρόνο” και “σύγχυση” των καθιερωμένων αξιακών τους προσανατολισμών. Μια εναλλακτική στάση είναι να υιοθετήσουν αρκετή αυτοπεποίθηση, ώστε να αισθάνονται ότι δεν έχουν ανάγκη ενημέρωσης.
