3,4K
Η Λήμνος – παρ’ όλη την έκτασή της – είναι το χαμηλότερο νησί του Αιγαίου! Γι’ αυτό και εντυπωσιάζει ο βράχος, που ευρίσκεται εν μέσω δυο όρμων στην Μύρινα Λήμνου, και γι’ αυτό επιλέχθηκε να φέρει στην ράχη του το ιστορικό κάστρο της Μύρινας, το «κάστρο της Λήμνου»!.. Εξ αιτίας του, για ένα διάστημα η Μύρινα, πόλη με αρχαιότατο όνομα, ονομαζόταν και… Κάστρο.
Το κάστρο αυτό φωτίζεται το βράδυ, και είναι, ίσως, το ομορφότερο πράγμα που έχει να ιδεί ο ρομαντικός περιπατητής στον νυχτερινό λημνιώτικο ουρανό – πλην των αστεριών…
Αλλά ο λόγος που ασχολούμαστε με αυτό σήμερα δεν είναι ιστορικός, αλλά… οικολογικός:
Στο κάστρο αλλά και στις σπηλιές του ζουν ελεύθερα ελάφια… Η Λήμνος τα «απέκτησε» από την δεκαετία του 1970, όταν η συγκάτοικός της στο Αιγαίο, Ρόδος, της έκανε δωρεά τρία πλατώνια: Ένα θηλυκό και δύο αρσενικά. Αυτά πολλαπλασιάσθηκαν και σήμερα περίπου 100-150 ιερά της Αρτέμιδος και της Εκάτης ζώα – ελάφια (πλατώνια) – ζουν αισίως και κυκλοφορούν ελεύθερα μέσα στο κάστρο, σαν στο σπίτι τους… Γι’ αυτό και η καλύτερη ώρα να επισκεφθείς αυτό το κάστρο είναι λίγο πριν την Δύση του ηλίου, πριν ο ήλιος προσκυνήσει πίσω από τον Άθω… Τότε οι σκιές των ελεύθερων ελαφιών, δίνουν την εντύπωση από φιγούρες ανθρώπων, από το απώτατο παρελθόν, από μια άλλη διάσταση, που τριγυρνούν στα μέρη που αγάπησαν και πόνεσαν…
Πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια, οι γεωλογικές πλάκες της περιοχής του Αιγαίου (Β. και Κεντρ. Αιγαίο-Δυτ. Μ. Ασία) είχαν μια τέτοια δραστηριότητα, που δημιούργησαν εντυπωσιακά ηφαίστεια… Δείγματα αυτής της δραστηριότητος ευρίσκουμε στα νησιά του ΒΑ. Αιγαίου (Ίμβρο, Λήμνο, Αγ. Ευστράτιο, Λέσβο, ν. Έβρου). Αυτές οι στεριές, οι οποίες διεσώθησαν από την μεταγενέστερη καταβύθιση της περιοχής μεταξύ των νησιών. Το κλίμα ήταν πολύ θερμότερο από το σημερινό. Την επιφάνεια της Αιγηίδος εκάλυπταν εκτεταμένα δάση και σαβάννες, τις οποίες διέκοπταν εκτεταμένες λίμνες γλυκού νερού. Η βλάστηση περιλάμβανε κυρίως κωνοφόρα και ανθοφόρα φυτά (γιγαντιαίες σεκόιες, κουνιχάμιες, κυπαρισσίδες, πευκίδες, βαλανιδιές, καρυδιές, δαφνίδες, κανελλόδενδρα, λεύκες, σκλήθρα, φοινικόδενδρα, κ.ά. φυτά της οικογένειας των φοινικιδών), που ενδιάμεσά τους περιδιάβαιναν ζώα, όπως προβοσκιδωτά (ελέφαντες και δεινοθήρια), σαρκοφάγα, αντιλόπες, γαζέλες, ελάφια, καμηλοπαρδάλεις, ιπποπόταμοι, ρινόκεροι, ιππάρια, τρωκτικά, πουλιά και ερπετά, κ.ά.
Έτσι, λοιπόν, το Αιγαίο, στα παλαιότατα χρόνια ήταν γεμάτο από ελάφια. Στην Λέσβο, λ.χ. κάποτε ζούσαν ελάφια μήκους 5-6 μ.! Στα Βρισά Λέσβου λ.χ. ευρέθησαν παλαιολιθικά οστά (2 εκατ. ετών!) είδους ελαφιού, που πιστοποιούν τα ανωτέρω. Δεν είναι άσχετο με την κατοίκηση ελαφιών και το νησίδιο Ελαφίτις της Χίου, αναμέσα σε Οινούσα και Ευρυάνασσα (βλ. σχ. Πλίνιος).
Και στα Δωδεκάνησα ήταν έντονη η παρουσία ελαφιών. Ο πατέρας της Ρόδης (ονοματοδότριας της Ρόδου), Ήλιος, τιμωρούσε όποιαν υπερηφανευόταν πως μπορεί να τρέξει γρηγορότερα από ελάφι, όπως έκανε με την κυνηγό Άργη, την οποία εν τέλει μεταμόρφωσε σε λαφίνα…
Τα ελάφια ζουν στην Ρόδο από την νεολιθική – τουλάχιστον – εποχή! Στην παλαιοτέρα φάση κατοικήσεως (5700-5600 π.Χ.) του σπηλαίου Καλυθιών Ρόδου, λ.χ. ευρέθη – ανάμεσα στ’ άλλα – πλήθος οστών ζώων, όλων των τότε γνωστών κατοικιδίων: προβάτου, κατσικιού, χοίρου, βοοειδών, αλλά και άλλων, αγρίων τότε ζώων, όπως ελαφιών… Στην Ρόδο ζει ο μεγαλύτερος και αρχαιότερος πληθυσμός ελαφιών στην Ελλάδα! Περισσότερα από 1.000 ελάφια ευρίσκονται σήμερα διασκορπισμένα σχεδόν σ’ όλο το δωδεκανήσι. Στα Δωδεκάνησα ήταν συνηθέστατο το όνομα Έλαφος για τους άνδρες. (Έτσι έλεγαν και τον πρόγονο του Ιπποκράτους).
Όλα τούτα μου ήλθαν στο μυαλό, όταν έμαθα πως στο λιμάνι της Μύρινας, τρία αδέσποτα σκυλιά επετέθησαν σε μια έγκυο λαφίνα, η οποία έπεσε στην θάλασσα ίνα σωθεί, αλλά δυστυχώς επνίγη…
Ανάλογο περιστατικό με κυνηγημένο από αδέσποτα σκυλιά ελάφι και τραγική κατάληξη έχει ξανασημειωθεί στο νησί. Χρειάζονται φιλοζωικοί σύλλογοι στην Λήμνο και διαχείριση των αδέσποτων σκυλιών. «Τα ελαφάκια στο κάστρο της Μύρινας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του νησιού μας και η προστασία τους αποτελεί υποχρέωση και βούληση της Δημοτικής Αρχής – λέει ο Δήμος Λήμνου. Κατά το παρελθόν έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες ελέγχου του πληθυσμού τους, αλλά δυστυχώς χωρίς αποτέλεσμα.
Ειδικότερα εκπονήθηκε μελέτη από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για τη μεταφορά τους από τον «ανεξέλεγκτο» χώρο του κάστρου σε ελεγχόμενο χώρο στην περιοχή του Οινοποιείου, ο οποίος πληρούσε όλες τις κατάλληλες προϋποθέσεις, για να λάβουν τα ελάφια την προσήκουσα φροντίδα. Η προσπάθεια όμως μεταφοράς ήταν ανεπιτυχής, λόγω της αδυναμίας ασφαλούς σύλληψης και μεταφοράς τους. Το 2011 σε μία προσπάθεια προστασίας τους, αλλά και αντιμετώπισης των καταστροφών που προκαλούνται από τα ελάφια, που αναζητούν τροφή, αποφασίστηκε και πλέον τους παρέχεται μεγαλύτερη ποσότητα τροφής, ώστε να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες τους».
Και όταν είδα πως ένα κόκκινο (άγριο) ελάφι, μοναδικό είδος, που κάποτε διακοσμούσε την Πίνδο, εθεάθη μόνο και ξεσπιτωμένο στην Αγ. Τριάδα της (καμένης) Πάρνηθας… Σήμερα στο αττικό βουνό ζουν-δεν ζουν 600 άτομα του είδους του, που επίσης κινδυνεύουν από τα πεινασμένα αδέσποτα σκυλιά…
Αλλά για να μεταφέρουμε και την ευχάριστη νότα των ειδήσεων περί ελαφιών στην Ελλάδα: Στην Πάρνηθα, την Λήμνο και την Ρόδο, ο πληθυσμός των ελαφιών έχει ανακάμψει θεαματικά, αν και χρειάζεται προσοχή μη χαθεί η ποιότητά τους, λόγω της αιμομιξίας…
ΠΗΓΕΣ: Γ. Λεκάκης «Σαμοθράκη-Ιερά Νήσος», εκδ. «Ερωδιός», 2006. Του ιδίου «Ίμβρος παιπαλόεσσα, το Ιερό νησί του Ερμού, τ’ ουρανού και των δακρύων…», εκδ. «Ενδοχώρα», Αλεξανδρούπολη, 2010.
Περισσότερα για το κόκκινο ελάφι της Πίνδου βλ. στο βιβλίο του Γ. Λεκάκη «Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5…», έκδ. RiA Music και «Πολυμέσα Εκπαιδευτική Μηχανική»), 1998. Και άρθρο του ιδίου: «Πάρνηθα: Ήταν ένας εθνικός δρυμός… με το 1/3 των θηλαστικών και των πουλιών και το 1/7 της ελληνικής χλωρίδας», στην εφημ. «Ελευθερία» Λονδίνου, 5.7.2007.
(Άπό την εφημερίδα «Χρόνος» Κομοτηνής)
Γράφει ο Γιώργος Λεκάκης
