Μαζευοντας χορτα

Πόσες φορές αντί να φέρουμε θηράματα στο σπίτι, φέρνουμε σακούλες γεμάτες χόρτα; Ήμουν πολύ τυχερός γιατί ο πατέρας μου με έμαθε να ξεχωρίζω και να μαζεύω μερικά από τα χόρτα της πατρίδας μας. Βέβαια οι ονομασίες που έδινε δεν είναι ακριβώς ίδιες με τις κανονικές τους ονομασίες αλλά δεν πειράζει. Εδώ θα προσπαθήσω, με την βοήθεια φωτογραφιών, να σας δείξω μερικά από τα πιο νόστιμα χόρτα που βρίσκουμε όταν πάμε για κυνήγι. 

Στην Ελληνική ύπαιθρο υπάρχουν πολλά άγρια χόρτα που τρώγονται. Πολλοί δεν τα γνωρίζουμε εκτός από ένα δυο είδη, που ίσως έχουμε ψωνίσει για να φτιάξουμε χόρτα ή πίτες. Τα άγρια χόρτα που φυτρώνουν στους αγρούς είναι ιδιαίτερα πλούσια σε βιταμίνες C, φλαβονοειδή,πολυφαινόλες, ω-3 λιπαρά οξέα και σε α-λινολενικό οξύ, συστατικά που συνεισφέρουν σημαντικά στην αντιοξειδωτική ικανότητα του οργανισμού.

Άγρια αγκινάρα

Πολυετές φυτό που φτάνει πάνω από 1 μέτρο ύψος. Βρίσκεται αυτοφυές σε όλες τις θερμές περιοχές της Ελλάδας. Μαζεύονται οι τρυφεροί βλαστοί, τα φύλλα της και οι ανθοκεφαλές, την άνοιξη πριν ανθίσουν. Μαγειρεύονται βραστές με άλλα λαχανικά ακόμα και με κρέας. Μαγειρεύονται ακόμα με αυγά ομελέτα και μπορούν να γίνουν και τουρσί.Η σύνθεση σιλυμαρίνης που περιέχεται στην άγρια αγκινάρα, είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, που όπως έχομε συχνά τονίσει, η κατηγορία αυτή των χημικών, βοηθά στο να εξουδετερώνονται τα βλαβερά μόρια που κυκλοφορούν στον οργανισμό (ελεύθερες ρίζες) και που ανοίγουν συχνά τον δρόμο στη δημιουργία όγκων καρκίνου. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι ελεύθερες αυτές ρίζες σχηματίζονται από άγνωστες αιτίες, αλλά φαίνεται ότι η παραγωγή τους επιταχύνεται με την μόλυνση του αέρα και με την ηλιοθεραπεία.Η σιλυμαρίνη της άγριας αγκινάρας, σύμφωνα με την άποψη δερματολόγων ερευνητών του Πανεπιστημίου Ιατρικής του CaseWestern, έχει την ιδιότητα να “ελέγχει” την παραγωγή των ελευθέρων ριζών και να περιορίζει τη δραστηριότητά τους. Η σιλυμαρίνη είναι ένα τόσο ισχυρό αντιοξειδωτικό, όπου χρησιμοποιείται επίσης και στο εσωτερικό του οργανισμού για την καταπολέμηση πολλών ασθενειών του ήπατος. Όπως ανακοινώνουν επιστημονικά κέντρα της  Ευρώπης, έρευνες σημείωσαν ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα και στον τομέα αυτό.Ωστόσο, χρειάζεται ακόμα επιπλέον έρευνα για να καθοριστεί ο αριθμός των αγκινάρων που χρειάζεται να καταναλώνονται, για να επιτευχθούν τα αποτελέσματα που προαναφέραμε. Όμως, κατά την άποψη των επιστημόνων, σίγουρα, είναι ωφέλιμο να συμπεριλαμβάνει κανείς όσο πιο συχνά γίνεται αυτό το νόστιμο λαχανικό στο διαιτολόγιό του.Τα αγαθά όμως της άγριας αγκινάρας, δεν σταματούν εδώ. Περιέχει μεγάλες ποσότητες ινωδών ουσιών που όπως έχομε συχνά αναφέρει, παρόλο του ότι οι ουσίες αυτές δεν περιέχουν θρεπτικά στοιχεία, αποτελούν ωστόσο ένα αποτελεσματικό μέσον για τον καθορισμό του οργανισμού από τοξίνες, προλαβαίνουν υψηλή χολιστερόλη ή ακόμα καρδιακά νοσήματα, υψηλή πίεση, ζαχαροδιαβήτη και καρκίνο του παχέος εντέρου.Μια μέσου μεγέθους αγριαγκινάρα περιέχει πάνω από 6 γραμμάρια ινωδών ουσιών.Φρέσκια ή κατεψυγμένη, μισή κούπα καρδιές άγριας αγκινάρας περιέχει 5 περίπου γραμμάρια ινωδών ουσιών, κάπου 20% της απαιτούμενης ημερήσιας ποσότητας για σωστή λειτουργία του οργανισμού.Οι άγριες αγκινάρες είναι επίσης καλή πηγή μαγνησίου που είναι γνωστό ότι βοηθά στη μείωση υψηλής πίεσης του αίματος. Το μαγνήσιο είναι επίσης γνωστό ότι σταθεροποιεί τους χτύπους της καρδιάς. Μελέτες έχουν δείξει ότι το 20-35% των ασθενών με καρδιακές ανεπάρκειες, έχουν πολύ χαμηλές ποσότητες μαγνησίου στο αίμα τους.Οι άγριες αγκινάρες είναι επίσης κατάφορτες με Βιταμίνη Β, τόσο απαραίτητη στις εγκύους γυναίκες, για την σωστή ανάπτυξη του εμβρύου. Σημαντική είναι επίσης και η Βιταμίνη C που βρίσκεται στην αγκινάρα.Αξιοσημείωτο είναι το φαινόμενο που παρατηρείται μετά αφού καταναλώσει κανείς αγριαγκινάρα. Όλα μετά φαίνονται να έχουν πικρή γεύση, ακόμα και το νερό. Τούτο ωφείλεται στην ουσία κυναρίνης που περιέχεται στην αγριαγκινάρα και που φαίνεται να επηρεάζει τους δέκτες του γλυκού που υπάρχουν επάνω στη γλώσσα μας. Κάτι βέβαια που σημαίνει ότι ένα γεύμα με αγριαγκινάρα πιθανόν να μεταβάλει την γεύση των υπόλοιπων ειδών, κρασιού, σαλατικών, ή και κρεάτων.Πολλοί καταναλωτές, βρίσκουν ότι η ετοιμασία της αγκινάρας σε ένα γεύμα έχει τη φασαρία της, αφού απαιτείται προσεκτικό καθάρισμα και προσοχή στο να μη μαυρίσει (με την προσθήκη χυμού λεμονιού). Υπάρχει και η εύκολη εναλλακτική λύση.Αν σας αρέσουν οι άγριες αγκινάρες, αγοράζετε τις καρδιές, έτοιμες, καθαρισμένες, κατεψυγμένες.Χάνουν ελάχιστες ποσότητες από τα θρεπτικά συστατικά τους ενώ είναι εύκολες στο μαγείρεμα.Η άγρια αγκινάρα, το τόσο γνωστό και αγαπημένο είδος λαχανικού, σε τόσα πολλά διαφορετικά φαγητά της Ελληνικής κουζίνας, δεν είναι μόνο γευστικό και απαράμιλλο σε νοστιμιά αλλά αποτελεί και μια πολύτιμη πηγή τόσων πολλών ευεργετικών στην υγεία μας συστατικών, που αξίζει να είναι συχνά παρούσα στο τραπέζι μας, είτε ως τουρσί ορεχτικό ή μαγειρεμένη με τόσους πολλούς εξαίσιους τρόπους.Η άγρια αγκινάρα είναι ένα ακόμα παράδειγμα των τόσων αναντικατάστατων αγαθών της αλάθητης φύσης και δεν είναι τυχαίο που έχει ονομαστεί ως βασίλισσα των λαχανικών.

Αγριοζοχός (Urospermum pocroides)

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 20-50 εκατοστά. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Το σχήμα τους και οι διαστάσεις των φύλων του δεν είναι σχεδόν ποτέ το ίδιο. Τα φύλλα του είναι σκουροπράσινα οδοντωτά και μακριά με παχύ κόκκινο μίσχο και κεντρικό νεύρο. Μαζεύεται από τις αρχές του χειμώνα μέχρι το τέλος της άνοιξης. Η γεύση τους είναι λίγο πικρή και τρώγονται βραστά με μπόλικο λεμόνι ή μαζί με αρνί ή κατσίκι.

Γλιστρίδα ή Αντράκλα (Portulaca Oleracea)

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 20 εκατοστά. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα για αυτό θεωρείτε και ζιζάνιο. Τα φύλλα της είναι σκουρωπά πράσινα, σαρκώδεις και παχιά. Λέγεται ότι αν μασήσεις μερικά φρέσκαφύλλα και τα βάλεις κάτω από τη γλώσσα σου ξεδιψάς. Έχει πολύ βιταμίνη C και σίδηρο και μια διατροφική έρευνα στην Κρήτη έδειξε ότι η κατανάλωσή της, όπως και η τσουκνίδα βοηθάει την καρδιά. Μαζεύονται οι τρυφερές κορφές τους από αρχή καλοκαιριού μέχρι το φθινόπωρο. Τρώγεται κυρίως ωμή σε χωριάτικες σαλάτες και γίνεται ωραία και μαγειρευτό γιαχνί κατσαρόλας. Γενικά μπορεί να αντικαταστήσει τα μαρούλια σαν πράσινο λαχανικό, αλλά τρώγεται και μόνη της σαν σαλάτα με κρεμμύδια και ξύδι. 

Βλίτο (βλίστρος, γλίντρος, βλιταράκι) – Amaranth

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 80 εκατοστά. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Αποτελεί μεγάλο ζιζάνιο στις καλλιέργειες γιατί πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα και γρήγορα. Ο σπόρος του μπορεί να φυτρώσει και μετά από δέκα χρόνια. Μαζεύονται οι τρυφερές κορφές τους από αρχή καλοκαιριού μέχρι το φθινόπωρο. Πρέπει να το κλαδεύουμε συχνά για να πετάει από τα πλάγια πριν προλάβει να κάνει σπόρους. Τρώγονται βραστά με ξύδι ή λεμόνι και σε συνδυασμό με σκόρδο ή τσιγαριστά με διάφορα άλλα λαχανικά όπως οι κολοκυθοκορφάδες. Φτιάχνεται μέχρι και γιαχνί με πατάτες και χρησιμοποιείτε και για πίτες μαζί με άλλα χόρτα. 

Βρούβες (Λαψάνες, αγριοόβρουβες, πικρόβρουβες)

Ετήσια φυτά που φτάνουν τα 60 εκατοστά Τα συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Τα φύλλα τους είναι πράσινα μακριά. Μαζεύονται τα φύλλα το χειμώνα για πίτες και τα λεγόμενα βρουβοβλάσταρα νωρίς την άνοιξη για βραστά με ξύδι ή λεμόνι.

Ζοχός (Τσόχος, Σφογκός)-Sonchus oleraceus

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 40-80 εκατοστά. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Τα φύλλα του είναι ανοιχτοπράσινα οδοντωτά και περιέχουν γαλακτώδη χυμό. Μαζεύεται από τις αρχές του φθινοπώρου μέχρι το τέλος της άνοιξης. Η γεύση τους είναι λίγο γλυκιά και τρώγονται βραστά με μπόλικο λεμόνι και μπαίνουν και σε χορτόπιτες μαζί με άλλα χόρτα και μυρωδικά.

Καλέντουλα-Calendula officinalis

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 50 εκατοστά Τη συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Μαζεύονται τα πέταλα από τα άνθη της, από το χειμώνα έως την άνοιξη που ανθίζει. Χρησιμοποιείτε σε δερματικές παθήσεις και σε φαγητά για να δίνει κίτρινο χρώμα και άρωμα.

Καλόγερος (περδικονύχι, πιρουνάκι)-Erodium cicutarium 

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 60 εκατοστά Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Μαζεύεται τρυφερός τον χειμώνα μέχρι την άνοιξη πριν ανθίσει.Χρησιμοποιείτε κυρίως σε πίτες αλλά και σε ομελέτες με λαχανικά.

Κάπαρη-Capparis spinosa 

Πολυετές φυτό που φυτρώνει σε όλη την Ελλάδα. Ανθίζει το καλοκαίρι και από αυτή μαζεύονται τα μπουμπούκια της πριν ανθίσουν. Ξεπικρίζονται σε νερό και διατηρούνται σε άλμη ή ξύδι αναλόγως πως τα θέλουμε. Χρησιμοποιείτε σε τουρσιά και σαλάτες.

Καρότο άγριο(Δαυκί, παστινάκα)-Daucus carota

​

Διετές φυτό που μπορεί να φτάσει το 1 μέτρο ύψος. Φυτρώνει παντού και είναι εξαπλωμένο σε όλη την Ελλάδα. Τα φύλλα και τα βλαστάρια του βράζονται και τρώγονται μόνα τους ή με άλλα χόρτα, όπως και του ήμερου (είναι και αντικαρκινικά). Χρησιμοποιούνται ακόμα σε χορτόπιτες για να δώσουν άρωμα(μυρίζουν περίπου σαν τον μαϊντανό). Φυσικά τρώγεται και η ρίζα του όπως και του απλού καρότου.

Καυκαλήθρα (Μοσχολάχανο, καυκαλίδα)-Tordylium apulum

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 20 εκατοστά Τη συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Μαζεύονται τα φύλλα και οι τρυφερές κορφές της από το χειμώνα έως την άνοιξη που ανθίζει. Τη χρησιμοποιούμε κυρίως σε πίτες αλλά και σαν μυρωδικό σε φασολάδες και σάλτσες.

Λάπαθο(Λάπατο, ξυνολάπατο, ξινήθρα)-Rumex

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 50 εκατοστά. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Έχει γύρω στα 5 είδη πολύ διαδεδομένα στην Ελλάδα. Τα φύλλα του είναι σκουροπράσινα και έχουν μια ελαφριά ξινή γεύση. Μαζεύεται από τις αρχές του φθινοπώρου μέχρι το τέλος την άνοιξη. Το χρησιμοποιούμε κυρίως σε πίτες αλλά και σαν λαχανικό με κρέας.

Μάραθος (Μάλαθρο, Φινόκιο)-Foeniculum vulgare

Πολυετές φυτό που φτάνει τα δύο μέτρα. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Μαζεύονται τα φρέσκα φύλλα από το χειμώνα έως το τέλος της άνοιξης. Το χρησιμοποιούμε σε λαχανόπιτες αλλά και σαν μυρωδικό σε φρέσκιες σαλάτες και σάλτσες.

Μυρώνι (Κτενόχορτο της Αφροδίτης)-Scandix pectin veneris

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 20 εκατοστά. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Μαζεύονται τα φύλλα από το χειμώνα έως την άνοιξη που ανθίζει. Το χρησιμοποιούμε κυρίως σε πίτες αλλά και σαν μυρωδικό σε φρέσκιες σαλάτες και σάλτσες.

Ραδίκια άγρια (Πικροράδικο, πικραλίδα)-Cichorium intybus

Πολυετή φυτά που φτάνουν ένα μέτρο. Τα συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Μαζεύονται από το φθινόπωρο με τις πρώτες βροχές έως την άνοιξη.Βράζονται και τρώγονται με λαδολέμονο ή μαγειρεμένα με κρέας.

Ρόκα (Αζούματο)-Eruca sativa

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 60-80 εκατοστά। Τη συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Τα φύλλα της είναι πράσινα και ο μίσχος της μακρύς και λευκός. Μαζεύονται τα φύλλα και οι τρυφερές κορφές της όλες τις εποχές του χρόνου. Ανθίζει από άνοιξη μέχρι και το καλοκαίρι. Τα άνθη της προσελκύουν τις μέλισσες. Κόβουμε συχνά τα φύλλα της για να εμποδίσουμε την ανθοφορία. Τρώγεται σκέτη σαν ξιδάτη σαλάτα ή με μαρούλι, λάχανο, ντομάτα.

Σπαράγγια/Οβριές-Asparagus

Πολυετές φυτά που φτάνουν το ενάμιση μέτρο. Τα συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους και κυρίως κάτω από ακαλλιέργητες ελιές. Μαζεύονται οι τρυφεροί βλαστοί τους, δηλαδή τα νέα βλαστάρια που βγαίνουν από το Μάρτιο μέχρι τον Απρίλιο. Τρώγονται βραστά και πίνεται και το ζουμί τους που είναι διουρητικό, και σε ομελέτες ή σε μακαρονάδες με σάλτσα.

Τσουκνίδα-Urtica dioica

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 80 εκατοστά. Τη συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Μαζεύονται τα νέα φύλλα το χειμώνα μέχρι την άνοιξη πριν ανθίσει για πίτες ή τσιγαριστά .

Χοιροβότανο

Ετήσιο φυτό που φτάνει τα 20 εκατοστά. Το συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Τα φύλλα του είναι σκούρα πράσιναχνουδωτά. Μαζεύεται το χειμώνα μέχρι την άνοιξη για βραστά μόνο του ή με άλλα χόρτα.Χρησιμοποιείτε και για πίτες μαζί με άλλα χόρτα.