Πόσο απαραίτητες είναι;
Οι πρωτεΐνες μαζί με τα λίπη και τους υδατάνθρακες αποτελούν τα τρία θρεπτικά στοιχεία που περιέχονται στα συστατικά της τροφής. Ο ρόλος των πρωτεϊνών, όταν φυσικά βρίσκονται στη σωστή αναλογία, είναι σπουδαίος και πολυδιάστατος.
Ο ρόλος τους
1. Οι πρωτεΐνες είναι δομικά υλικά για τους μύες, τα κόκκαλα, το αίμα, τη λέμφο και τους ιστούς.
2. Ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, βοηθώντας στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των ασθενειών.
3. Συγκρατούν το νερό στα αγγεία και αποτρέπουν τη δημιουργία οιδημάτων.
4. Έχουν κεφαλαιώδη σημασία στη σύνθεση ορμονών και ενζύμων.
5. Ευνοούν την καλή αναπαραγωγική λειτουργία και τη μακροβιότητα του οργανισμού.
6. Προσφέρουν ενέργεια στον οργανισμό (1 γρ. πρωτεΐνης δίνει στον οργανισμό περίπου 5,65 μεταβολιστέες χιλιοθερμίδες).
7. Παρέχουν στον οργανισμό του ζώου τα απαραίτητα γι’ αυτόν ζωτικά αμινοξέα.
Αυτός είναι και ο σπουδαιότερος ρόλος τους. Το πόσο καλά μπορούν να επιτελέσουν το ρόλο τους στον οργανισμό του ζώου, εξαρτάται από δύο κυρίως παράγοντες:
α. την προέλευσή τους και
β. την ποιότητά τους.
Η προέλευση και η ποιότητα των πρωτεϊνών
Αναλυτικότερα, οι πρωτεΐνες αποτελούνται από ομάδες αμινοξέων. Ο αριθμός τους και ο μεταξύ τους συνδυασμός χαρακτηρίζει μία πρωτεΐνη. Υπάρχουν 22 διαφορετικά αμινοξέα, που όπως είπαμε, αν συνδυαστούν μεταξύ τους (όλα ή
ορισμένα από αυτά), αποτελούν τις πρωτεΐνες. Και τα 22 αμινοξέα είναι απαραίτητα για τον οργανισμό του πιστού μας φίλου.
Από αυτά, άλλα τα συνθέτει από μόνος του ο οργανισμός του ζώου (μη ζωτικά αμινοξέα) και άλλα πρέπει να τα πάρει έτοιμα (ζωτικά αμινοξέα). Για το σκύλο είναι τα εξής 10: αργινίνη, μεθιονίνη, ιστιδίνη, φαινυλαλανίνη, ισολευκίνη, θρεονίνη, λευκίνη, τριπτοφάνη, λυσίνη, βαλίνη.
Ο μόνος τρόπος για να προμηθευτεί ο οργανισμός του ζώου τα απαραίτητα ζωτικά αμινοξέα είναι να τα πάρει απευθείας από την τροφή και συγκεκριμένα από την πρωτεΐνη της. Αυτός λοιπόν είναι και ο σημαντικότερος ρόλος της πρωτεΐνης στον οργανισμό. Να καλύψει τις ανάγκες του σε ζωτικά αμινοξέα.
Η πρωτεΐνη, που θα καλύψει τις ανάγκες αυτές ολοκληρωτικά, λέμε ότι έχει βιολογική αξία 100% και τέτοια θεωρείται η πρωτεΐνη του αβγού.
Ορίσαμε ως βιολογική αξία μιας πρωτεΐνης το επί τοις εκατό ποσοστό κάλυψης του οργανισμού τού μικρού ζώου σε ζωτικά αμινοξέα από την πρωτεΐνη.
Η βιολογική αξία των πρωτεϊνών
Στο διάγραμμα που ακολουθεί βλέπουμε τη βιολογική αξία μιας σειράς πρωτεϊνών ζωικής και φυτικής προέλευσης, οι οποίες αποτελούν συνήθως τη βάση των έτοιμων τροφών που διατίθενται σήμερα στην αγορά.
Παρατηρούμε ότι η πρωτεΐνη του αβγού είναι αυτή που καλύπτει 100% τις ανάγκες του οργανισμού σε ζωτικά αμινοξέα και αυτό φανερώνει ότι είναι επιτακτική η ύπαρξή του στα συστατικά μιας έτοιμης τροφής. Πολύ κοντά είναι η πρωτεΐνη που προέρχεται από καθαρό κοτόπουλο, με βιολογική αξία 98%, δηλαδή σχεδόν στον απόλυτο βαθμό. Ακολουθούν, επίσης από κοντά, τα πουλερικά (καθαρό γεύμα ή σε ανάμειξη με υποπροϊόντα τους), με βιολογική αξία 94%.
Αρκετά μακριά, με 80% βιολογική αξία, βρίσκουμε την πρωτεΐνη που προέρχεται από κρέας βοδινού, ενώ στο τέλος της κλίμακας βρίσκονται οι πρωτεΐνες προερχόμενες από φυτικές πηγές, όπως τα δημητριακά, η σόγια κ.λπ., με βιολογική αξία που δεν ξεπερνάει το 54%.
Είδαμε λοιπόν τη σημασία του παράγοντα «προέλευση» της πρωτεΐνης. Σημαντικός όμως, όπως έχουμε ήδη πει, είναι και ο παράγοντας «πεπτικότητα» της πρωτεΐνης. Όσο υψηλότερη είναι η πεπτικότητά της τόσο περισσότερα θρεπτικά συστατικά διατίθενται στον οργανισμό προς χρήση.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την πεπτικότητα της πρωτεΐνης είναι:
Α. Η διαδικασία επεξεργασίας τής πηγής της.
Β. Το πόσο καθαρή είναι αυτή.
Αναλυτικότερα, σήμερα η μέθοδος extrusion είναι η δημοφιλέστερη μέθοδος επεξεργασίας της. Είναι με απλά λόγια μια θερμική επεξεργασία κάτω από συνθήκες υγρασίας, όπου έχουμε ζελατινοποίηση των αμύλων και εξάλειψη των μη θρεπτικών παραγόντων. Οι εξελίξεις στη μέθοδο αυτή συνίστανται στον ακριβέστερο καθορισμό των συνθηκών του «μαγειρέματος» της τροφής του ζώου, ώστε να αποφύγουμε τις αντιδράσεις μεταξύ πρωτεϊνών και υδατανθράκων, οι οποίες επηρεάζουν την πεπτικότητα.
Πηγές προέλευσης
Ας μιλήσουμε τώρα για τη σημασία τού ποια μέρη επιλέχτηκαν ως πρώτη πηγή προέλευσης της πρωτεΐνης.
Εδώ θα ξεχωρίσουμε το καθαρό κρέας από τα υποπροϊόντα. Σήμερα ξέρουμε ότι τα υποπροϊόντα κρέατος και ειδικά, όπως είδαμε, αυτά των πουλερικών, έχουν μεγάλη βιολογική αξία. Σε αυτά περιλαμβάνονται το δέρμα, τα άκρα, οι φτερούγες, τα κόκκαλα κ.λπ. Όμως, περιέχουν και μεγάλη ποσότητα συνθετικών ιστών που δεν μπορούν να διασπαστούν από τα πεπτικά ένζυμα. Έτσι, η πεπτικότητά τους είναι πολύ χαμηλή και όταν μάλιστα επικρατούν στη διατροφή τού ζώου, αποτελούν χειρότερη πηγή πρωτεΐνης ακόμα και από αυτή των δημητριακών.
Πολλοί, διαβάζοντας το συγκεκριμένο άρθρο, μπορεί σε αυτό το σημείο να σκεφτούν ότι από τη στιγμή που οι πρωτεΐνες θα διασπαστούν από τον οργανισμό του ζώου σε αμινοξέα, τα κύτταρα δεν έχουν τρόπο να διαφοροποιήσουν την προέλευσή τους, να «καταλάβουν», δηλαδή, αν προέρχονται από κρέας, αβγό, ψάρι, σόγια, γάλα ή είναι συνθετικά. Όμως, η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική.
Ο οργανισμός χρησιμοποιώντας συνθετικά ή άλλης προέλευσης (μη ζωικής) αμινοξέα δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικός όσο όταν χρησιμοποιεί καλή και φυσική πηγή πρωτεΐνης, δηλαδή καθαρό κρέας.
Υπάρχει όμως και ένας ακόμα λόγος. Τα ζώα καταναλώνοντας πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης παράγουν όξινα ούρα, γεγονός που προλαμβάνει τη δημιουργία κρυστάλλων στρουβίτη και αποτρέπει το ουρολογικό σύνδρομο (F.U.S.).
Υπερβολική λήψη πρωτεϊνών
Ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες ενός οργανισμού σε πρωτεΐνες; Ποια είναι η ενδεικνυόμενη αναλογία τους στην τροφή του ζώου; Δύο πολύ σοβαρά ερωτήματα με πολύ δύσκολη απάντηση. Οι επιστήμονες ερίζουν μεταξύ τους για την οριοθέτηση του σημείου πέρα από το οποίο δημιουργείται κίνδυνος για τον οργανισμό.
Ένας από τους διάσημους διαιτολόγους μικρών ζώων, ο Αμερικανός Lon D. Lewis (1982) επισημαίνει ότι η υπερβολική λήψη πρωτεϊνών από τους σκύλους μπορεί να τους οδηγήσει σε σπειραματοσκλήρυνση και πρόωρη γήρανση του νεφρικού συστήματός τους, που τελικά οδηγεί σε νεφρική ανεπάρκεια. Και αυτό γιατί με υπερβολική κατανάλωση πρωτεΐνης έχουμε υπερλειτουργία μεγάλου τμήματος του οργανισμού.
Συγκεκριμένα, η πρωτεΐνη θα διασπαστεί σε αμινοξέα μέσα στο στομάχι από τα υγρά του. Αυτά θα διασπαστούν με τη σειρά τους, από ένζυμα που εκκρίνει ο οργανισμός, σε αμμωνία και σε γλυκόζη. Το τελικό προϊόν της διάσπασης, η αμμωνία, θα μετατραπεί σε ουρία μέσα στο συκώτι και θα αποβληθεί από τα νεφρά. Σημειώνεται ακόμα ότι σειρά πειραμάτων απέδειξε ότι η υπερβολική λήψη πρωτεΐνης προκαλεί προβλήματα στα νεφρά. Βλέπουμε, λοιπόν, πόσα συστήματα του οργανισμού καλούνται να υπερλειτουργήσουν στην περίπτωση λήψης υπερβολικής ποσότητας πρωτεΐνης.
Επιπτώσεις από τον περιορισμό των πρωτεϊνών
Άλλες, όμως, πιο σύγχρονες απόψεις, δεν συμφωνούν ότι τα αυξημένα επίπεδα πρωτεΐνης αποτελούν παράγοντα πρόκλησης νεφρικής βλάβης. Αντίθετα, θεωρούν ότι ο περιορισμός των πρωτεϊνών μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Τα ηλικιωμένα, μάλιστα, ζώα είναι λιγότερο ικανά να μεταβολίσουν αποτελεσματικά τις πρωτεΐνες της τροφής. Για το λόγο αυτό ευνοούνται όταν λαμβάνουν υψηλότερα επίπεδα πρωτεϊνών.
Όταν ένας σκύλος και μάλιστα ηλικιωμένος τρέφεται με ανεπαρκείς ή χαμηλής ποιότητας πρωτεΐνες, παρουσιάζει μείωση της καθαρής μυϊκής του μάζας, μειωμένη αποτελεσματικότητα στο α αζώτου, αυξημένες ανάγκες σε συγκεκριμένα αμινοξέα και μειωμένη ανοσολογική λειτουργία. Οι επιπτώσεις αυτές είναι ιδιαίτερα δυσάρεστες σε καταστάσεις ασθενειών, ανάρρωσης, υπερβολικής κατανάλωσης έργου, συνθήκες χαμηλών θερμοκρασιών, κ.λπ.
Αυξημένα επίπεδα πρωτεϊνών σε ήδη εγκατεστημένη νεφρική βλάβη επιδεινώνουν δραματικά την εξέλιξή της και φυσικά την άσχημη κλινική εικόνα του ζώου.
Με δεδομένα τα παραπάνω, μόνο η περιοδική, προληπτική εξέταση των σκύλων και μάλιστα των ηλικιωμένων, καθώς και ο εργαστηριακός τους έλεγχος (εξετάσεις αίματος κ.ά.) μπορούν να μας καθοδηγήσουν. Έτσι ο κτηνίατρός σας θα σας βοηθήσει υπεύθυνα να επιλέξετε και να ακολουθήσετε την ιδανική διατροφή για το μικρό σας σκύλο.
Του Κων/νου Χανδρά
Προέδρου του Πανελλήνιου Κτηνιατρικού Συλλόγου
http://thessalonikidogstraining.wordpress.com
