Τα όπλα της επανάστασης του 1821

Το καρυοφίλι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη: Ασημένιο μακρύκαννο εμπροσθογεμές, με ξύλινο σκελετό που έχει περίτεχνες αργυρές σκαλιστές διακοσμήσεις. Η πιστόλα του Αθανασίου Διάκου: Ηπειρώτικη εμπροσθογεμής, των αρχών του 19ου αιώνα, με τσακμακόπετρα στον πυροδοτικό μηχανισμό και ασημένια διακοσμητική επένδυση από φουσκωτή τεχνική και σαβάτι. Το γιαταγάνι του Ιωάννη Μακρυγιάννη: Με κοκάλινη λαβή και επίχρυσα ελάσματα που έχουν ένθετα κοράλια. Η λάμα φέρει σφυρήλατες διακοσμήσεις και ένθετες χρυσές οθωμανικές επιγραφές. Η σπάθα του Γεωργίου Καραϊσκάκη: Με μια… άκρως αποτελεσματική πριονωτή λάμα, που έχει πάνω της χρυσή εγχάρακτη επιγραφή: «ΓΕΩΡΓ. ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ/ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ/ + 1824 +».

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα «επώνυμα» όπλα της Ελληνικής Επανάστασης του ’21 που ανήκουν στη συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Ολα είχαν ως κάτοχο –και δεινό χειριστή τους- κάποιον οπλαρχηγό, ένα πρωτοπαλλήκαρο, ή κάποιο καπετάνιο του ναυτικού Αγώνα. Ολα κουβαλάνε την αύρα της Ιστορίας, τη δόξα του ανδρειωμένου που τα κατείχε, αλλά και την οσμή του θανάτου που τα συνοδεύει. Δεν ονομάστηκε τυχαία «Τουρκοφάγος» ο Νικηταράς. Ας είναι καλά το φοβερό σπαθί που του χάρισε αυτό το αιματοβαμμένο προσωνύμιο…

Στις βιτρίνες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου αναπαύονται δεκάδες όπλα που, ξέχωρα από την ιστορική σημασία τους, αποτελούν μαρτυρίες οπλοκατασκευής στα προ-βιομηχανικά χρόνια. Ο οθωμανικός σισανές με το πολυγωνικό κοντάκι. Το νταλιάνι, κοντόκανο καριοφίλι ιταλικής προέλευσης που το χρησιμοποιούσαν οι έφιπποι. Το γιαταγάνι, ανατολίτικο κοντό σπαθί με πλατιά κοίλη λάμα, η πάλα που είναι κυρτό πλατύ σπαθί, καθώς και η στενόμακρη σπάθη. Το τρομπόνι των ναυτικών, όπλο διασποράς με κάνη σε σχήμα χοάνης: το πλέον κατάλληλο για τις συγκρούσεις σώμα με σώμα στα ρεσάλτα. Αλλά και ο μπαλτάς (πέλεκυς) μαζί με το τοπούζι (κεφαλοθραύστης), αποτελώντας συμβολική «στραταρχική ράβδο» των οπλαρχηγών. «Ο συνήθης οπλισμός των αγωνιστών του ’21 ήταν ένα μακρύκαννο τουφέκι, ένα ζεύγος πιστόλες, ένα γιαταγάνι, συμπληρωμένα κάποιες φορές και από μία σπάθη» επισημαίνει ο ιστορικός και επιμελητής, Μαρίνος Καχρίλας, υπεύθυνος συλλογής όπλων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. «Τα όπλα διακοσμούνταν με χρυσό, ασήμι και χαλκό, με κάθε διαθέσιμη τεχνική αργυροχρυσοχοΐας: συρματερή, κοκκιδωτή, χτυπητή, εγχάρακτη, σαβάτι, με ένθετους λίθους κ.ά., ανάλογα με την προτίμηση του κατόχου. Φυτικός, ζωικός ή γεωμετρικός διάκοσμος συνυπάρχει με συμβολικές ή αποτροπαϊκές παραστάσεις, χριστιανικά σύμβολα και ανθρώπινες φιγούρες. Η κατοχή πλούσια διακοσμημένων από τους Οθωμανούς λαφύρων ήταν ζηλευτή ένδειξη επιτυχίας. Οι διακοσμήσεις αυτές διατηρούνταν δίπλα σε εκείνες που πρόσθετε ο νέος κάτοχος, κι έτσι μερικές φορές εμφανίζονται διάφορα είδη διακόσμησης μαζί, ή ακόμα και χριστιανικά σύμβολα κοντά σε αναγραφές του κορανίου».

Από τα όπλα που εκτίθενται στο Μουσείο, κάποια έχουν εντυπωσιακά μακρινή καταγωγή. Σε ελληνικά χέρια κατέληξαν ασιατικά όπλα που είχαν, προηγουμένως, λαφυραγωγήσει οι Οθωμανοί. Το ίδιο συμβαίνει με διάφορα αφρικανικά μαχαίρια και μαχαιρίδια, με –τέως- κατόχους Αιγυπτίους συμμάχους των Οθωμανών. «Τόσο οι χριστιανοί, όσο και οι Μουσουλμάνοι πολεμιστές πίστευαν σε υπερφυσικές δυνάμεις από τις οποίες ήταν απαραίτητο να προστατεύονται», λέει ο Μαρίνος Καχρίλας. «Για το λόγο αυτό, οι λάμες των σπαθιών και οι κάνες των πυροβόλων όπλων διακοσμούνταν πολύ συχνά με σύμβολα όπως η σφραγίδα του Σολομώντα, με παραστάσεις αγίων ή της Παναγίας, με μυθικά όντα, δράκους και φίδια, με προστατευτικές αναγραφές, ξόρκια, ψαλμούς κ.ά.». Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο, πάντως, είναι ο ισχυρός συναισθηματικός δεσμός που ανέπτυσσε κάθε αγωνιστής με το όπλο του. Το θεωρούσε πολύ προσωπικό αντικείμενο και η κατοχή, όπως και η απώλειά του, ήταν συνυφασμένη με τη βαθιά αίσθηση της τιμής και της ανδρείας. «Τουφέκι μου περήφανο, σπαθί μου παινεμένο» έψαλε η δημοτική μούσα. Μπορεί στη διάρκεια της κάθε εκστρατείας οι αγωνιστές να μην άλλαζαν ρούχα, ούτε να πλένονταν (που καιρός για τέτοιες ανέσεις;). Τα όπλα τους όμως φρόντιζαν πάντα να αστράφτουν. Πρώτη τους έγνοια μόλις ξυπνούσαν το πρωί ήταν να τα καθαρίσουν και να τα τακτοποιήσουν, όπως μαρτυρά ο Ιταλός πατριώτης και συγγραφέας Τζουζέπε Πέκιο. Ο καθένας είχε το δικό του όπλο, που το τιμούσε σαν να ήταν σύντροφος, ή στενό συγγενικό του πρόσωπο. Πολλοί, μάλιστα, τα βάφτιζαν δίνοντάς τους αγαπημένα ονόματα: «Κυρά Βασιλική» ήταν το καριοφίλι του Καραϊσκάκη, «Παπαδιά» το καριοφίλι του Διάκου, «Ασήμω» η σπάθη του Ανδρούτσου, «Θοδωρούλα» το όπλο του Γρίβα.

(Οι συλλογές όπλων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, Μέγαρο Παλαιάς Βουλής – Σταδίου 13, είναι ανοιχτές καθημερινά, πλην Δευτέρας, από 09:00 – 14:00. Είσοδος: Ενήλικες 3 ευρώ. Φοιτητές και ενήλικες άνω των 65 χρόνων: 1,5 ευρώ. Νέοι έως 18 χρονών: είσοδος ελεύθερη. Κυριακή γενική είσοδος ελεύθερη)

PROTAGON.gr