Του Δρος Χρήστου Κ. Σώκου
Στα προηγούμενα δύο άρθρα έγινε επισκόπηση των απελευθερώσεων στην Ελλάδα, δόθηκαν βασικές πληροφορίες και ειπώθηκαν περισσότερα για την απελευθέρωση όταν σκοπός είναι η εγκατάσταση πληθυσμού. Όταν σκοπός δεν είναι η εγκατάσταση, δηλαδή υπάρχει άγριος πληθυσμός στην προς απελευθέρωση περιοχή, τότε νομοτελειακά οδηγούμαστε στο σκοπό της άμεσης κάρπωσης, δηλαδή η επιτυχία της απελευθέρωσης κρίνεται από το ποσοστό απελευθερωμένων θηραμάτων τα οποία θα μπουν στην τσάντα του κυνηγού. Γιατί αυτό;
Διότι τα υποδεέστερα εκτρεφόμενα ή ακόμα και άγρια μεταφερόμενα άτομα, δεν πρόκειται να συμβάλλουν στην αύξηση του άγριου γηγενούς πληθυσμού, εκτός και ο τελευταίος είναι απομονωμένος και πάσχει από ομομιξία ή αιμομιξία (φαινόμενο σχετικά σπάνιο). Ό,τι και να κάνουμε με απελευθερώσεις, ένας γενετικά υγιής πληθυσμός, αφθονότερος δεν γίνεται. Ο πληθυσμός γίνεται αφθονότερος κατόπιν διάγνωσης των περιοριστικών παραγόντων και έπειτα εφαρμογής της ενδεδειγμένης διαχείρισης, όπως είναι ο έλεγχος των αρπάγων.
Αποδείξεις του ανωτέρου ισχυρισμού, είναι τα σπουδαία πειράματα Πολωνών θηραματολόγων κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970. Εκεί διαπίστωσαν πως ακόμα και εάν απελευθερωθούν εκατοντάδες λαγοί σε μια περιοχή (massive release), και μάλιστα άγριοι, προερχόμενοι από ζώγρηση, με αποτέλεσμα να διπλασιαστεί ή και τριπλασιαστεί αρχικά η πυκνότητα των λαγών κατά την άνοιξη, μετά από λίγους μήνες έως το πολύ δύο έτη, η πυκνότητα των λαγών θα επανέλθει στα προ της απελευθερώσεως επίπεδα.
Σε αυτό συνηγορούν και άλλες μεταγενέστερες έρευνες, όπως και αναφέρονται και επιπτώσεις μάλιστα λόγω μεταφοράς παθογόνων, γενετικής υποβάθμισης, εκμάθησης των αρπάγων στη σύλληψη του θηράματος κ.ά.. Ιδίως τα εκτρεφόμενα θηράματα, χωρίς σοβαρές προδιαγραφές, έχουν συχνά υποστεί γενετική υποβάθμιση και μεταφέρουν παθογόνα, τα οποία οι απλοί (ή τυπικοί) έλεγχοι οι οποίοι γίνονται στη χώρα μας δεν μπορούν να διαγνώσουν.
Άρα, οι περισσότερες απελευθερώσεις στην Ελλάδα είναι στην ουσία απελευθερώσεις για άμεση κάρπωση ή αγγλιστί put and take (τοποθετώ και παίρνω). Γιατί το λέμε άμεση και όχι σκέτο κάρπωση; Διότι τα προς απελευθέρωση αυτά θηράματα, προϊόντα εκτροφής, δεν έχουν ουσιαστική θετική συμβολή στην αναπαραγωγή, και η επιβίωσή τους στη φύση είναι βραχεία.
Κατόπιν εξέτασης των συμπερασμάτων δεκάδων ερευνών και έχοντας συγγράψει δύο δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, το συμπέρασμα είναι πως τα εκτρεφόμενα θηράματα με τεχνητή εκτροφή έχουν μια θνησιμότητα που κυμαίνεται στο 60 – 90% στις πρώτες 30 ημέρες από την απελευθέρωση, ανάλογα με την προσαρμογή, τον τόπο, τους άρπαγες κ.ά..
Συνεπώς, σύντομα μετά την απελευθέρωση πρέπει να γίνει και η κάρπωσή τους, αφού έτσι και αλλιώς θα χαθούν τα περισσότερα.
Βέβαια, επειδή όλο αυτό για την ελληνική κυνηγετική παράδοση και ηθική δεν ακούγεται και τόσο χρηστικό ή ευγενές. Έχει εφευρεθεί, όπως αναφέρθηκε, ο αόριστος όρος «εμπλουτισμός». Σημειώνεται επίσης πως προτιμάται ο όρος κάρπωση, και όχι θήρευση, διότι ο τελευταίος όρος ανήκει στα πραγματικά άγρια θηράματα και στην αρχέγονη θήρα, την οποία παραλάβαμε από τους προγόνους μας και πρέπει να διαφυλάττουμε και τιμάμε. Η απελευθέρωση θηραμάτων αλλοτριώνει, μπορεί να υποστηριχθεί, την αρχέγονη αξία της θήρας.
Λέγοντας λοιπόν τα πράγματα με το όνομά τους, θα εξεταστεί το πώς, πότε και τι θα πρέπει να προσεχθεί ώστε μια απελευθέρωση για άμεση κάρπωση να είναι όσο το δυνατόν ωφέλιμη και επιτυχής, αλλά και αβλαβής.
Πότε χρειάζεται μια απελευθέρωση για άμεση κάρπωση;
Απ.: Στην Ελλάδα η απελευθέρωση για άμεση κάρπωση εφαρμόζεται όταν θέλουμε να αυξήσουμε τις κυνηγετικές ευκαιρίες, αφότου έχουμε όμως, εξαντλήσει τα υπόλοιπα περισσότερο οικολογικά, οικονομικά αποτελεσματικότερα και ηθικά, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε, διαχειριστικά μέτρα.
Δεχόμενοι πως ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιορίζει το διαθέσιμο χρόνο για κάποιους, κάποιοι άλλοι κυνηγοί δεν έχουν τις σωματικές δυνάμεις για απαιτητικά κυνήγια, άλλοι θέλουν το παιδί τους να πάρει μια γεύση από κυνήγι ή να ξεκινήσουν τα κουτάβια τους, τότε υπό προϋποθέσεις και προδιαγραφές μπορεί να δικαιολογείται μια τέτοια απελευθέρωση.
Πού εφαρμόζεται μια απελευθέρωση για άμεση κάρπωση;
Απ.: Σε ελεγχόμενες κυνηγετικές περιοχές (ΕΚΠ) ή σε ειδικές περιοχές πέριξ των μεγάλων αστικών κέντρων ή σε περιοχές όπου ασκείται εντατική γεωργία. Γενικά, σε περιοχές φτωχές σε άγριους πληθυσμούς και λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους επαφής των εκτρεφόμενων ατόμων με τους άγριους πληθυσμούς. Για παράδειγμα, στην Κεφαλονιά με άγριους, ίσως, πληθυσμούς ορεινής πέρδικας, δε θα πρέπει απελευθερώνονται νησιώτικες πέρδικες. Οι επιπτώσεις των ανεξέλεγκτων απελευθερώσεων με υβριδισμούς και μεταφορά παθογόνων έχουν καταγραφεί σε πολλές έρευνες στη χώρα μας.
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Σε ποια θηραματικά είδη αναφέρεται η απελευθέρωση για άμεση κάρπωση;
Απ.: Αναφέρεται κυρίως στο φασιανό και τα είδη πέρδικας όπου το κόστος παραγωγής είναι μικρότερο σε σύγκριση με το λαγό. Για παράδειγμα, με 1000 ευρώ κόστος μπορούν να παραχθούν 80-100 φασιανοί, ενώ λαγοί 10-20. Δεν αποκλείεται όμως και η απελευθέρωση λαγών σε περιοχές με μεγάλη ζήτηση. Επίσης, για να μειωθεί το κόστος εφαρμόζεται κυρίως τεχνητή εκτροφή, ακολουθούμενη ωστόσο από την ενδεδειγμένη προσαρμογή ώστε να προσφερθεί, όσο το δυνατόν, ποιοτική διαδικασία θήρευσης.
Πώς οργανώνεται μια απελευθέρωση για άμεση κάρπωση;
Απ.: Διεθνώς εφαρμόζονται δύο προσεγγίσεις: η ήπια απελευθέρωση (soft release) με τη χρήση πυρήνων προσαρμογής στον κυνηγότοπο και η σκληρή απελευθέρωση (hard release), όπου τα θηράματα συλλαμβάνονται από τους μεγάλους κλωβούς αναπτύξεως και απελευθερώνονται λίγες ημέρες πριν ή κατά τη διεξαγωγή του κυνηγίου. Για παράδειγμα στη Βρετανία για τους φασιανούς και στην Κύπρο για τις πέρδικες χρησιμοποιείται η ήπια απελευθέρωση. Στην Ελλάδα για τους λαγούς και στις ΗΠΑ για το φασιανό εφαρμόζεται η σκληρή απελευθέρωση. Κάθε προσέγγιση έχει τα μειονεκτήματα και πλεονεκτήματά της. Γενικά, η ήπια απελευθέρωση ταιριάζει περισσότερο στις ΕΚΠ, ενώ η σκληρή απελευθέρωση, λόγω της καλύτερης διασποράς, σε περιοχές όπου ασκείται ελεύθερο σύστημα κυνηγίου, όπως στην Ελλάδα.
Τι γίνεται στην Ελλάδα;
Απ.: Στην Ελλάδα εδώ και δεκαετίες υπάρχει σύγχυση μεταξύ τεχνικών εκτροφής, διαδικασίας απελευθέρωσης και σκοπών απελευθέρωσης. Αν και εδώ και μια 20ετία περίπου γίνεται προσπάθεια από τους επιστημονικούς συνεργάτες να μπει μια τάξη και πάλι τα κακώς κείμενα συνεχίζονται λόγω υπερίσχυσης του ερασιτεχνισμού ή του ενθουσιασμού ή της προχειρότητας.
Παλαιότερα μάλιστα, οι απελευθερώσεις γίνονταν αποκλειστικά εντός απαγορευμένων περιοχών με μηδαμινό σχεδόν όφελος για τον κυνηγό (μεγάλο όμως για τους άρπαγες). Πριν από 15 έτη διορθώθηκε αυτό, αλλά έμεινε το να υπάρχει ο περιορισμός των 30 ημερών πριν την έναρξη της θήρας του είδους, δηλαδή και πάλι να έχει καταναλωθεί πρώτα η πλειονότητα των απελευθερωθέντων από τους άρπαγες.
Συμπερασματικά, τι κάνουμε;
Απ.: Καταρχήν είναι κρίμα να «παίρνουμε τόσο ελαφριά» ένα διαχειριστικό μέτρο που πανελλαδικά και σε βάθος χρόνου καταναλώνει σοβαρά χρηματικά ποσά, επηρεάζει τη βιοποικιλότητα, τη θήρα, αλλά και την ευζωία ζώων. Μέχρι το 2009, υπήρχε ολόκληρο τμήμα στο Υπουργείο Γεωργίας που ειδικεύονταν στις ΕΚΠ, στα εκτροφεία, στις απελευθερώσεις, σήμερα δεν υπάρχει αυτή η διοικητική υποστήριξη. Αφότου λοιπόν αποκατασταθεί η διοικητική υποστήριξη και η αναγκαία στελέχωση, θα μπορούσαν να προταθούν τα ακόλουθα, χωρίς να σημαίνει πως δεν επιδέχονται βελτιώσεων:
1) Μετατροπή του άτοπου περιορισμού των κατά ελάχιστο 30 ημερών σε συγκεκριμένο διάστημα των τριών έως επτά ημερών πριν την έναρξη της θήρας, έτσι ώστε να έχει τη δυνατότητα ο κυνηγός να καρπωθεί την πλειοψηφία των απελευθερωθέντων θηραμάτων. Μπορεί επίσης να προβλεφθεί σε μια περιοχή τοπική ρύθμιση. Για παράδειγμα να απαγορευτεί η θήρα από 26-30/11. Να γίνει απελευθέρωση φασιανών στις 26/11, όπου θα έχουν αναπτυχθεί σωματικά, προσαρμοστεί και θα φέρουν το όμορφο πτέρωμά τους και να επιτραπεί η κάρπωση από 1/12. Αυτό διευκολύνει και τη λειτουργία των εκτροφείων, όπου τα όψιμα παραχθέντα πτηνά δεν προλαβαίνουν να αναπτυχθούν σωματικά ώστε να απελευθερωθούν τον Αύγουστο.
2) Διεξαγωγή των απελευθερώσεων για άμεση κάρπωση σε συγκεκριμένες περιοχές, είτε στις ΕΚΠ, είτε ο κάθε σύλλογος να δηλώνει τέτοιες περιοχές απελευθερώσεων, φτωχές σε άγριο θήραμα, των περίπου 20 έως 100km2. Στις περιοχές αυτές θα λαμβάνονταν τα ενδεδειγμένα διαχειριστικά μέτρα με την κατασκευή και συντήρηση πυρήνων προσαρμογής, έλεγχο αρπάγων, ρίψη τροφών, τοποθέτηση ταϊστρών και ποτιστρών.
3) Ακόμα παραπέρα, θα μπορούσε η χρηματοδότηση όλων αυτών των μέτρων να επιβαρύνει τους συγκεκριμένους κυνηγούς – χρήστες και όχι ανεξαιρέτως όλους τους κυνηγούς. Άρα, με την έκδοση της άδειας, ο κυνηγός που επιθυμεί τον τρόπο αυτό διαχείρισης και κάρπωσης να επωμίζεται ένα επιπλέον παράβολο και να έχει μόνο αυτός όμως το δικαίωμα να επισκέπτεται τις οριζόμενες περιοχές των απελευθερώσεων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ : Μύθοι και πραγματικότητες στις απελευθερώσεις…ΜΕΡΟΣ Α , Απελευθερώσεις : Tips για την εγκατάσταση πληθυσμού…Μέρος Β
